Droga do natury

Kamica nerkowa (moczowa, łac. urolithiasis) – schorzenie polegające na powstawaniu złogów mineralnych (tzw. „kamieni nerkowych”) w układzie moczowym: nerkach, moczowodach lub w pęcherzu moczowym. Złogi mineralne wytrącają się wskutek wyższego od normy stężenia związków mineralnych: kamica fosforanowa (fosforan wapnia z węglanem wapnia), struwitowa (fosforan magnezowo-amonowy) lub organicznych: kamica szczawianowa (szczawiany wapnia), moczanowa (sole kwasu moczowego), cystynowa (złogi cystynowe) i ksantynowa (złogi ksantynowe). Ich powstawaniu sprzyja skąpomocz, obecność nabłonków w moczu, a także jego niewłaściwy pH. Przyczyną niektórych rodzajów kamicy moczanowej, oprócz zmian metabolicznych, może być niedobór magnezu. Natomiast diagnostyka kamicy nerkowej polega głównie na mikroskopowym badaniu osadu moczu (po odwirowaniu próbki) lub badaniu krwi (morfologia, kreatynina oraz mocznik, fosforany, kwas moczowy, magnez) i moczu (stężenie fosforanów, wapnia, kwasu moczowego i posiew moczu).

Kamica szczawianowa w większości przypadków powstaje na skutek zaburzeń przemiany kwasu szczawiowego, gdy w organizmie powstaje zbyt duża ilość szczawianów (np. podczas diety ubogiej w wapń) lub przyjmowane są produkty spożywcze je zawierające (szpinak, szczaw, rabarbar, soja, amarantus, kawa, kakao) a pH moczu obniża się. Organizm człowieka przyswaja większą ilość kwasu szczawiowego np. gdy w końcowym odcinku jelita cienkiego obecne są kwasy żółciowe. W kamicy szczawianowej należy ograniczyć spożycie szczawianów w diecie oraz ewentualną suplementację witaminą C i związkami magnezu. Natomiast uzupełniać należy niedobory wapnia (przy wtórnej hiperoksalurii) oraz zaleca się stosowanie kolestyraminy, która wiąże kwasy żółciowe w jelitach i zwiększa ich wydalanie.

Kamica moczanowa powstaje na skutek zwiększonego wydalania kwasu moczowego, np. na skutek nadmiernego spożycia pokarmów zawierających puryny. Ponadto w przebiegu różnych chorób (łuszczyca, dna moczanowa) czy nadmiernego zakwaszenia i zagęszczenia moczu (skąpomoczu). W kamicy moczanowej zalecane jest stosowanie diety ubogobiałkowej, ograniczenie spożycia soli i wyłączenie substancji purynowych z diety (cielęcina, podroby, śledzie, sardynki, pstrąg, małże, rośliny strączkowe i grzyby). Należy utrzymywać pH moczu w zakresie 6,0-6,4 np. poprzez podawanie cytrynianu potasu. Zaleca się również podawanie allopurynolu i wdrożenie aktywności fizycznej.

Kamica fosforanowa powstaje przy zaburzeniach gospodarki fosforanowo-wapniowej, np. w przewlekłych stanach zwiększonego wydalania wapnia z moczem (hiperkalciuria). Taki stan może się pojawić w pierwotnej nadczynności przytarczyc, nadczynności tarczycy czy zwiększonym wydzielaniu lub zażywaniu glikokortykosteroidów. Występuje, gdy pH moczu jest alkaliczne, dlatego w celu rozpuszczenia złogów korzystne jest obniżenie pH do wartości 5,2-5,6. Natomiast kamica struwitowa, w której powstają złogi fosforanu magnezowo-amonowego spowodowana jest zakażeniem dróg moczowych bakteriami wytwarzającymi enzym – ureazę, która rozkłada mocznik na dwutlenek węgla i amoniak. Powoduje to zwiększenie pH moczu (alkalizację), która sprzyja powstawaniu złogów struwitu i apatytu (fosforan wapnia w postaci różnych kompleksów). Leczenie polega na wyleczeniu zakażenia, obniżeniu pH moczu (np. witaminą C) i ewentualnym usunięciu czynników mogących sprzyjać zakażeniu.

Kamica cystynowa pojawia się u osób chorujących na chorobę genetyczną – cystynurię, która jest związana z zaburzeniem zwrotnego wchłaniania (reabsorbcji) niektórych aminokwasów (cystyna, lizyna, ornityna i arginina) w kanalikach nerkowych oraz ich wchłaniania w jelicie cienkim. Skutkuje to przedostawaniem się do moczu dużej ilości cystyny (połączenie dwóch cystein mostkiem disiarczkowym). Aminokwas ten z powodu słabej rozpuszczalności wytrąca się w drogach moczowych w postaci złogów.

Kamica ksantynowa może powstać jako skutek uboczny stosowania inhibitora oksydazy ksantynowej (np. allopurynol), enzymu powodującego przekształcenie ksantyny w kwas moczowy. Jego hamowanie w niektórych warunkach skutkuje gromadzeniem się trudno rozpuszczalnej ksantyny. Podobnie jak kamica cystynowa, kamica ksantynowa jest rzadkim schorzeniem. W tych dwóch schorzeniach korzystne jest podwyższenie pH do wartości 7,5-8,0.ⁱ

Fitoterapia polega na podawaniu leków ziołowych wykazujących działanie moczopędne, rozkurczowe i przywracające prawidłowy metabolizm. Stosuje się również zioła przeciwzapalne, zmieniające odczyn pH, antybakteryjne oraz regenerujące nabłonek dróg moczowych. Zioła stanowią również środek zaradczy u osób narażonych na powstawanie złogów. Ogólnie zalecanym preparatem zielarskim w kamicy nerkowej jest pasta – Fitolizyna, która wykazuje działanie przeciwzapalne, antybakteryjne i moczopędne.

SUROWCE ZIELARSKIE

liść – Berberys zwyczajny (Berberis vulgaris), kwiat – Bez czarny (Sambucus nigra), liść – Borówka czernica (Vaccinium myrtillus), liść – Brzoza biała (Betula alba var. pendula), owoc – Buzdyganek naziemny, Gokshura (Tribulus terrestris), kwiat – Chaber bławatek (Centaurea cyanus), owocostan żeński – Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus), ziele – Fiołek trójbarwny (Viola tricolor), ziele – Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus), szyszkojagody – Jałowiec pospolity (Juniperus communis), owoc – Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), kora – Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), ziele – Karczoch zwyczajny (Cynara Scolymus), ziele i kwiat – Koniczyna czerwona (Trifolium pratense), znamię kukurydzy – Kukurydza zwyczajna (Zea mays), kłącze – Marzanna barwierska (Rubia tinctorum), liść (odwar) – Mącznica lekarska (Arctostaphylos uva-ursi) , korzeń – Mniszek lekarski (Taraxacum officinale), ziele – Nawłoć pospolita (Solidago virgaurea), ziele – Ostrożeń warzywny (Cirsium oleraceum), ziele i słoma – Owies zwyczajny (Avena sativa), kłącze – Perz właściwy (Agropyron repem), liść, owoc i korzeń – Pietruszka zwyczajna (Petroselinum crispum), ziele – Połonicznik nagi (Herniaria glabra), ziele (odwar) – Rdest ptasi (Polygonum aviculare), kwiat – Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia), kwiat – Śliwa tarnina (Prunus spinosa), liść i ziele (napar) – Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria), ziele (odwar) – Skrzyp polny (Equisetum arvense), ziele (napar) – Uczep trójlistkowy (Bidens tripartitia), kwiat (napar) – Wiązówka błotna (Filipendula ulmaria), korzeń (napar) – Wilżyna ciernista (Ononis spinosa)

LEKI ZIOŁOWE

• Napar z ziela połonicznika i liści brzozy w kamicy moczanowej – należy sporządzić napar z 3/4 łyżki ziela połonicznika i 3/4 łyżki liści brzozy na 1,5 szklanki wrzącej wody zaparzając je przez 15 minut pod przykryciem. Następnie napar należy odkryć, odstawić na 10 minut i przecedzić. Dawkowanie: 3 razy dziennie po pół szklanki. Ma on właściwości moczopędne, oczyszczające i antybakteryjne, a ze względu na zawartość połonicznika wspomaga wydalanie złogów moczanowych (powoduje ich rozpad).
• Odwar z liści borówki brusznicy – 1,5 łyżki liści borówki brusznicy należy zalać 1,5 szklanki letniej wody i gotować na wolnym ogniu pod przykryciem przez 5 minut. Następnie odwar należy odstawić i przecedzić. Dawkowanie: pół szklanki 3 razy dziennie między posiłkami. Wykazuje on właściwości odkażające układ moczowy (zwłaszcza pęcherz), przeciwzapalne, moczopędne i oczyszczające. Zastosowaniem jest kamica nerkowa: moczanowa, cystynowa i ksantynowa. Należy jednak pamiętać, aby doprowadzić odczyn pH moczu do wartości co najmniej 7,0 (tj. odczynu obojętnego). W tym celu można spożywać w diecie seler, natkę pietruszki, brokuły oraz liście podagrycznika pospolitego i owoc ostropestu plamistego.
• Odwar ze znamion kukurydzy – 3 łyżki znamion kukurydzy należy zalać 2,5 szklankami wody i gotować przez 3 minuty pod przykryciem. Następnie odwar należy odstawić na 15 minut i przecedzić. Odwar pijemy 3-4 razy dziennie po 2/3 szklanki między posiłkami. Ma on właściwości żółciopędne, przeciwzapalne, rozkurczowe i moczopędne. Odwar ze znamion kukurydzy ma zastosowanie w kamicy moczanowej, fosforanowej, moczanowej, a także w albuminurii (rodzaju białkomoczu) i skazie moczanowej. Działanie moczopędne można zwiększyć poprzez dodanie kwiatów chabru.
• Odwar z liści mącznicy lekarskiej – 1,5-2 łyżek liści na szklankę wody należy gotować od 5 do 7 minut, następnie odstawić na 10 minut i przecedzić. Należy pić 1-2 łyżki odwaru co 3 godziny w jako środek moczopędny, oczyszczający i dezynfekujący drogi moczowe. Odwar z liści mącznicy stosowany jest pomocniczo w leczeniu kamicy moczanowej, cystynowej i ksantynowej. Najlepsze działanie wykazuje, gdy pH moczu wzrośnie do 7,5-8,0. W trakcie stosowania mocz może zabarwić się na zielono co jest prawidłową reakcją.
• Odwar z kłącza marzanny barwierskiej – od 3 do 4 łyżeczek (15-20 g) sproszkowanego kłącza marzanny barwierskiej należy zalać 3 szklankami ciepłej wody (600 ml) i gotować pod przykryciem przez 3 minuty. Następnie odwar należy odstawić na 10 minut i przecedzić. Dawkowanie: 3 razy dziennie po szklance między posiłkami w kamicy fosforanowej, szczawianowej lub mieszanej fosforanowo-szczawianowej. Odwar ten wiąże jony wapnia, rozpuszcza złogi fosforanowe i szczawianowe, zwłaszcza gdy kamienie znajdują się w moczowodzie i pęcherzu moczowym. Mocz może przybrać czerwoną barwę co jest prawidłową reakcją.

MIESZANKI ZIOŁOWE

• Mieszanka moczopędna w kamicy nerkowej – należy zmieszać ze sobą po 30 g liści brzozy i ziela koniczyny czerwonej oraz po 20 g kłączy perzu i ziela skrzypu. Następnie 2,5 łyżki ziół należy zalać 3,5 szklanki wrzącej wody w termicznie szczelnym naczyniu i odstawić na godzinę czasu. Napar ten należy pić 3-4 razy dziennie między posiłkami po niepełnej szklance. Zastosowaniem jest kamica nerkowa: moczanowa, szczawianowa i fosforanowa.
• Mieszanka moczopędna nr 1 w kamicy szczawianowej – należy zmieszać ze sobą po 50 g znamion kukurydzy, ziela połonicznika i ziela nawłoci oraz po 25 g ziela skrzypu i ziela rdestu ptasiego. Następnie 3 łyżki mieszanki należy zalać 3 szklankami ciepłej wody i gotować na wolnym ogniu pod przykryciem przez 5 minut. Po tym czasie odwar należy odstawić na 10 minut i przecedzić do osobnego naczynia (np. do termosu). Dawkowanie: 3 razy na dzień po 1 szklance po posiłku. Wskazaniem do stosowania jest kamica nerkowa: szczawianowa.
• Mieszanka moczopędna nr 2 w kamicy szczawianowej – należy zmieszać ze sobą po 50 g kwiatów wiązówki, kwiatów wrzosu i ziela rdestu ptasiego oraz po 25 g ziela uczepu trójlistkowego i liści mięty pieprzowej. Następnie 3 łyżki mieszanki należy zalać 3 szklankami wrzącej wody i zaparzać pod przykryciem przez 15 minut, odkryć i odstawić na kolejne 15 minut. po czym przecedzić. Napar ten należy pić 3 razy dziennie po 1 szklance po posiłku. Wskazaniem do stosowania jest kamica nerkowa: szczawianowa.
• Mieszanka nr 1 w kamicy nerkowej – należy zmieszać ze sobą po 50 g ziela rdestu ptasiego i połonicznika, po 25 g owoców jałowca, owoców róży, kwiatów wiązówki i ziela skrzypu. Następnie 2,5 łyżki mieszanki należy zalać 3 szklankami wody i gotować pod przykryciem na wolnym ogniu przez 5 minut. Po tym czasie całość należy odstawić na 10 minut i przecedzić przez sitko. Tak sporządzoną mieszankę należy pić w kamicy nerkowej po 1 szklance 3 razy na dzień między posiłkami. Ma ona właściwości oczyszczające (m.in. w kamicy moczanowej), moczopędne, antybakteryjne i przeciwzapalne.
• Mieszanka nr 2 w kamicy nerkowej – należy zmieszać ze sobą po 50 g ziela marzanki wonnej, ziela skrzypu i 50 g korzenia łopianu (pociętego) oraz po 25 g kwiatów bzu czarnego, liści pokrzywy i korzenia mniszka lekarskiego (pociętego). Następnie dwie łyżki mieszanki należy zalać dwiema szklankami ciepłej wody i gotować na wolnym ogniu pod przykryciem przez 3 minuty. Następnie całość należy odstawić na 10 minut i przecedzić (np. do termosu). Dawkowanie: 2/3 szklanki 3 razy dziennie między posiłkami. Ma ona właściwości moczopędne, oczyszczające krew i uszczelniające naczynia krwionośne.
• Mieszanka zalecana przy kamicy moczanowej – 30 g znamion kukurydzy, 30 g jaskółczego ziela, 30 g złotej rózgi, 20 g nasion ostropestu plamistego i 20 g kory berberysu należy zmieszać ze sobą. Następnie 2 łyżki mieszanki należy zalać 2 szklankami ciepłej wody i gotować przez 5 minut. Odwar stosujemy 3 razy dziennie po 2/3 szklanki. Wskazaniem do stosowania jest kamica nerkowa: moczanowa.
• Mieszanka nr 1 w kamicy szczawianowej i fosforanowej – należy zmieszać ze sobą po 50 g liści brzozy, kwiatów bzu czarnego i korzenia wilżyny ciernistej (lub korzenia mniszka) oraz po 25 g strączków fasoli, ziela fiołka trójbarwnego i kwiatów robinii akacjowej. Następnie należy 4 łyżki mieszanki zalać pięcioma szklankami wrzącej wody w ponad litrowej objętości termosie (lub innym hermetycznie zamykanym naczyniu). Całość należy zaparzać pod przykryciem przez 20 minut, a następnie odstawić (odkręcając termos) na 10 minut i przecedzić. Objętość naparu wystarcza na 5 dawek po 1 szklance. Można go stosować po 2/3-1 szklankę od 3 do 5 razy na dzień. Wskazaniem do stosowania jest kamica nerkowa: szczawianowa i fosforanowa.
• Mieszanka nr 2 w kamicy szczawianowej i fosforanowej – należy zmieszać ze sobą po 50 g liści borówki czernicy i pociętych strąków fasoli oraz po 20 g ziela fiołka trójbarwnego, znamion kukurydzy, liści mącznicy lekarskiej i kwiatów wrzosu. Następnie 3 łyżki mieszanki należy zalać 3 szklankami ciepłej wody i gotować na wolnym ogniu pod przykryciem przez 3 minuty. Następnie odwar należy odstawić na 15 minut i przecedzić do termosu. Dawkowanie: 1 szklanka odwaru (najlepiej ciepłego) 3 razy dziennie między posiłkami. Jest to mieszanka zapobiegająca kamicy szczawianowej i fosforanowej oraz oczyszczająca układ moczowy ze złogów.
• Mieszanka nr 3 w kamicy szczawianowej i fosforanowej – należy zmieszać ze sobą po 50 g ziela nawłoci, ziela połonicznika i ziela skrzypu polnego oraz po 25 g kwiatów bławatka, znamion kukurydzy i kłączy perzu. Następnie 2,5 łyżki mieszanki należy zalać 3 szklankami wrzącej wody w ponad termosie (lub innym hermetycznie zamykanym naczyniu). Całość należy zaparzać pod przykryciem przez 20 minut, a następnie odstawić (odkręcając termos) na 10 minut i przecedzić. Dawkowanie: 3/4-1 szklanki od 3 do 4 razy dziennie. Wskazaniem do stosowania jest kamica nerkowa: szczawianowa i fosforanowa.

LITERATURA

1. https://www.drogadonatury.pl/encyklopedia-ziol/
2. Aleksander Ożarowski, W. Jaroniewski: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa, 1987. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
3. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6.
4. https://journals.viamedica.pl/renal_disease_and_transplant/article/viewFile/10433/8903
5. https://rozanski.li/442/marzanna-barwierska-rubia-tincorum-l-w-praktycznej-terapii
6. http://medicinalherbinfo.org/000Herbs2016/1herbs/madder/