Cukrzyca (diabetes mellitus)
Cukrzyca (diabetes mellitus) – stanowi grupę schorzeń metabolicznych, których wspólną cechą jest hiperglikemia (podwyższony poziom glukozy we krwi). Stan ten może być wywołany niedoborem lub brakiem reakcji na insulinę lub nadmiarem glukagonu (hormonów trzustki).
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 (insulinozależna) – to choroba, której przyczyną jest proces autoimmunologiczny toczący się w trzustce, a dokładniej w komórkach β wysp trzustkowych, które odpowiadają za produkcję insuliny. Dochodzi do ich zniszczenia przez co organizm nie jest w stanie we właściwy sposób regulować poziomu glukozy we krwi. Natomiast tkanki zachowują odpowiednią wrażliwość na insulinę. Stanowi ona 10% przypadków cukrzycy, a najczęściej diagnozowana jest u dzieci w wieku 10-14 lat. Natomiast do jej objawów należą: zmęczenie organizmu, senność w ciągu dnia, częste oddawanie moczu oraz paradoksalna utrata wagi mimo wzmożonego apetytu.
Cukrzyca typu 2
Cukrzyca typu 2 – powstaje na skutek zmniejszonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny (insulinooporność), co powoduje nadmierne wydzielanie insuliny, przekraczające zdolności wydzielnicze trzustki. Uszkodzeniu ulegają komórki β wysp trzustkowych co ostatecznie skutkuje zaprzestaniem wydzielania insuliny. W przeciwieństwie do cukrzycy typu 1 ma ona związek z otyłością i obecnie występuje zarówno u dzieci jak u dorosłych (częściej). Uważa się, że z powodu powstałej otyłości adipocyty uwalniają związki prozapalne, które osłabiają zdolność komórek do odpowiedzi na insulinę. Do objawów cukrzycy typu 2 należy: silne zmęczenie i uczucie pragnienia, utrata masy mięśniowej mimo wzmożonego łaknienia i częste oddawanie moczu. Chorobę ciężej jest zdiagnozować, ponieważ w przeciwieństwie do cukrzycy typu 1 objawy rozwijają się wolniej jednakże możliwe jest kontrolowanie poziomu glukozy we krwi np. przez odpowiednią dietę bogatą w warzywa.
Natomiast w obu przypadkach zmiany metaboliczne zachodzą na skutek mutacji wielu genów. W dłuższej perspektywie obydwa schorzenia mogą prowadzić do udaru, chorób serca i nerek, zaników pamięci (na skutek otępienia), uszkodzeń naczyń krwionośnych siatkówki oka (retinopatia) prowadzących ostatecznie do ślepoty.
Inne formy cukrzycy
Istnieje również czasowe zaburzenie pojawiające się u kobiet w okresie ciąży zwane cukrzycą ciążową, gdzie we krwi kobiet występuje podwyższone stężenie glukozy (2-9% kobiet). Dzieje się tak z powodu wydzielanych przez łożysko hormonów, które zmniejszają wrażliwość organizmu kobiety na insulinę. Leczona nie stanowi zagrożenia dla dziecka i kobiety, ale u części kobiet w ciągu 15 lat od urodzenia diagnozuje się cukrzycę typu 2. Natomiast cukrzyca wtórna (o znanej przyczynie) może się pojawić jako skutek innych chorób: endokrynologicznych (choroba Cushinga, nadczynność tarczycy), schorzeń wątroby i trzustki oraz stosowania leków (glukokortykoidy i hormony tarczycy).
Leczenie cukrzycy
Leczenie cukrzycy typu 1 polega na podawaniu insuliny, preparatów syntetycznych w połączeniu z odpowiednią dietą. Natomiast w cukrzycy typu 2 ważna jest zmiana trybu życia, właściwa dieta i regulacja poziomu glukozy we krwi. Nieleczona cukrzyca prowadzi do upośledzenia funkcji wielu narządów ze skutkiem utraty życia. Leki ziołowe mają największe znaczenie w początkowym stadium choroby, gdy możliwe jest wyrównanie zaburzeń metabolizmu glukozy. Stosuje się zioła obniżające lub regulujące poziom glukozy we krwi. Duże znaczenie w zahamowaniu przebiegu cukrzycy mają również zioła i preparaty o właściwościach antyoksydacyjnych obniżające poziom wolnych rodników, które mogą odpowiadać za dalszy postęp choroby.
SUROWCE ZIELARSKIE
Zioła obniżające poziom glukozy we krwi: liść (napar) – Borówka czernica (Vaccinium myrtillus), kłącze z rozłogami i kora z korzenia – Eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus), kłącze – Imbir lekarski (Zingiber officinale), kwiat – Jasnota biała (Lamium album, ang. white dead nettle), owoc – Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), znamię (odwar) – Kukurydza zwyczajna (Zea mays), owowc i korzeń – Łopian większy (Arctium lappa), korzeń – Marchew zwyczajna (Daucus carota), korzeń i kwiat – Mniszek lekarski (Taraxacum officinale, ang dandelion), liść – Morwa czarna (Morus nigra), liść – Orzech włoski (Juglans regia), owoc ostrej odmiany – Papryka roczna (Capsicum annum), liść – Pokrzywa zwyczajna (Urtica doica), ziele – Rutwica lekarska (Galega officinalis), nasiona (napar, suchy ekstrakt) i bulwa korzeniowa (sok) – Seler zwyczajny (Apium graveolens), liść – Wawrzyn szlachetny (Laurus nobilis), owoc – Żurawina błotna (Vaccinium oxycoccus
Inne zioła pomocne w cukrzycy (np. usuwające szkodliwe toksyny i produkty przemiany materii, hamujące stres oksydacyjny): liść – Czosnek niedźwiedzi (allium ursinum), owoc – Kalina koralowa (Viburnum Opulus, ang. guelder rose), liść i ziele Gryka siewna (Fagopyrum esculentum, ang. Common Buckwheat), ziele – Karczoch zwyczajny (Cynara Scolymus), kłącze – Perz właściwy (Agropyron repens), ziele Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria)
Szczegółowy opis niektórych surowców
- korzeń i kwiat mniszka lekarskiego – mają korzystny wpływ na komórki β w trzustce, a świeży sok z korzeni obniża przy tym poziom glukozy we krwi.
- owoc jesionu wyniosłego – wykazuje działanie hipoglikemiczne, o czym świadczy unormowanie poziomu fruktozoamin i glukozy oraz produkcji poziomu adiponektyny przez komórki tłuszczowe (adipocyty) po jego zażyciu. Adiponektyna jest hormonem, który powoduje wzrost wrażliwości komórek na insulinę co ma szczególne znaczenie w leczeniu cukrzycy typu 2.
- owoc ostrej odmiany pieprzowca rocznego – jego efekt działania polega na hamowaniu hydrolizy polisacharydów do glukozy (wpływ na enzymy: α-amylazę i α-glukozydazę).
- liść wawrzynu szlachetnego – wspomaga działanie leków przeciwcukrzycowych w obniżeniu poziomu glukozy,
- korzeń i kora z korzenia żeń-szenia syberyjskiego (eleuterokoka kolczastego) – powoduje zwiększenie glikolizy,
- liść pokrzywy – obniża poziom glukozy we krwi, hamuje związany z chorobą stres oksydacyjny i poprawia działanie układu cholinergicznego (ma to znaczenie w pierwszych objawach cukrzycy).
- owoce żurawiny – wykazują właściwości hipoglikemiczne i z tego względu zaleca się je w zaawansowanej fazie cukrzycy.
- nasiona selera (suchy ekstrakt) – może pomóc w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi, łagodzi skutki uboczne działania stresu towarzyszące cukrzycy i reguluje aktywność enzymów antyoksydacyjnych. Ponadto sok z bulw selera z marchwią sprzyja pracy trzustki, ponieważ seler zawiera hormony insulinopodobne.
- liść lub ziele gryki siewnej – wykazują działanie regulujące poziom glukozy we krwi.
- owoc kaliny koralowej – wykazuje działanie antyoksydacyjne dzięki zawartym w nim związkom fenolowym, które mają wpływ na aktywność transporterów glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych (GLUT2 i CD36/FAT)
LEKI ZIOŁOWE
- Napar z nasion selera – 1-2 łyżki zmielonych nasion selera w szklance należy zalać wrzącą wodą do pełna i parzyć pod przykryciem. Następnie całość należy przecedzić. Napar pijemy dwa razy dziennie po 1 szklance.
- Sok z bulw selera z marchwią – należy obrać 6 średnich marchewek i pół selera korzeniowego (można dodać niewielką ilość kłącza imbiru) i wycisnąć z nich sok w wyciskarce ślimakowej lub w sokowirówce. Powstały sok pijemy po szklance 15 – 30 minut przed pierwszym i ostatnim posiłkiem. Najlepsze właściwości ma świeży sok. Sprzyja on pracy trzustki dzięki zawartych w nim hormonom insulinopodobnym.
- Odwar z korzeni i kwiatów mniszka lekarskiego – 1 łyżkę korzeni i 1 łyżkę kwiatów mniszka należy zalać dwiema szklankami wody i gotować na wolnym ogniu przez 5 minut (pod przykryciem). Następnie całość należy przecedzić do szczelnego naczynia (np. do termosu). Odwar pijemy po 1/2 szklanki 2-3 razy dziennie 30 minut przed jedzeniem.
MIESZANKI ZIOŁOWE
- Mieszanka przeciwcukrzycowa nr 1 – należy zmieszać ze sobą 30 g ziela rutwicy lekarskiej, znamienia kukurydzy, korzenia łopianu oraz po 20 g kłączy perzu, liści borówki czernicy, liści orzecha włoskiego oraz tyle samo kwiatów i korzenia mniszka lekarskiego. Dwie łyżki mieszanki należy zalać szklanką ciepłej wody i gotować na wolnym ogniu pod przykryciem przez 3 minuty. Następnie otrzymany odwar należy odstawić na 10 minut i przecedzić. Należy go pić 3 razie dziennie po 1 szklance między posiłkami w początkowym stadium cukrzycy oraz w lekkich postaciach.
- Mieszanka przeciwcukrzycowa nr. 2 – należy zmieszać ze sobą po 50 g liści borówki czernicy i liści orzecha włoskiego, po 25 g liści pokrzywy i ziela serdecznika. Następnie 1-1,5 łyżki ziół należy zalać dwiema szklankami wrzącej wody i pozostawić pod przykryciem na 20 minut. Następnie należy zdjąć pokrywkę i odwar odstawić na 5 minut i przecedzić go przez sitko. Odwar ten pijemy w 2 – 3 porcjach między posiłkami.
- Mieszanka przeciwcukrzycowa nr. 3 – po 30 g pięciornika gęsiego i kłączy kuklika pospolitego, po 10 g liści borówki czernicy i jeżyny i 20 g strąków fasoli należy ze sobą dokładnie wymieszać i z mieszanki pobieramy 1 łyżkę do szklanki i zalewamy ją do pełna wrzątkiem. Napar pijemy po 1 szklance 3 razy dziennie po posiłkach.
LITERATURA
- https://www.drogadonatury.pl/encyklopedia-ziol/
- Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski: ROŚLINY LECZNICZE i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.
- Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
- Catherine Whitlock, Nicola Temple: Poznaj swoje hormony. Insignis Media, 2020. ISBN: 978-83-663-6057-0