Droga do natury

PRZEWLEKŁE ZAPALENIE ZATOK – METODY LECZENIA

Najczęstszym sposobem leczenia farmakologicznego jest podawanie antybiotyków, leków przeciwzapalnych bądź przeciwalergicznych, a także leków przeciw-wydzielniczych i zwężających naczynia krwionośne. ¹

UWAGA: Niektóre sposoby leczenia dotyczą ostrego zapalenia zatok lub nasilenia objawów w przewlekłym zapaleniu zatok.

Podział metod leczenia ze względu na rodzaj zajętej zatoki

Przewlekłe zapalenie zatok szczękowych ¹

• Leki obkurczające naczynia krwionośne w obrębie ujścia zatok: Rhinazin, Otrivin, Betadrin, Xylometazolin
• Antybiotykoterapia: leki zawierające amoksycylinę (Duomox, Augmentin itd) stosowane doustnie lub w postaci punkcji (jeśli nie widać poprawy)
• Leczenie operacyjne z otwarciem zatoki i wykonaniem “przejścia” z zatoki do jamy nosowej (operacja Caldwella-Luca) lub mniej inwazyjną metodą mikrochirurgii endoskopowej.

Przewlekłe zapalenie zatok czołowych ¹

• Leki obkurczające naczynia krwionośne ujścia zatok: Rhinazin, Xylometazolin, Betadrin
• Antybiotykoterapia
• Leki przeciwbólowe
• Leczenie operacyjne prowadzące do otwarcia zatoki czołowej (operacja Becka)

Przewlekłe zapalenie zatok sitowych ¹

• Leki obkurczające naczynia krwionośne: Rhinazin, Xylometazolin, Betadrin
• Antybiotykoterapia o szerokim spektrum działania: Amoksycylina
• Leki przeciwgorączkowe
• Okłady roślinne np. sporządzone z naparów z szałwii i rumianku
• Leczenie operacyjne: otwarcie zatok sitowych metodą Escata lub mikrochirurgią endoskopową (techniką wewnątrznosową)

Przewlekłe zapalenie zatok klinowych ^1,11

• Leczenie operacyjne: otwarcie zatoki klinowej z zastosowaniem mikrochirurgi endoskopowej (zabieg funkcjonalny)
• Antybiotykoterapia – z uwagi na małą biodystrybucję po podaniu doustnym, zaleca się stosowanie dożylne antybiotyków o szerokim spektrum antybakteryjnym lub przeciwgrzybiczym
• Leki obkurczające naczynia krwionośne
• Leki przeciwzapalne – w ostrych stanach podaje się dożylnie ketoprofen

Postępowanie w zależności od postaci zapalenia zatok

Postępowanie w alergicznym zapaleniu zatok ¹

• Eliminacja źródła alergenów lub ich unikanie
• Stosowanie leków przeciwhistaminowych, alfa-adrenergicznych i kortykosteroidów (okresowo) oraz płukanie nosa i zatok

Postępowanie w grzybiczym alergicznym zapaleniu zatok ¹

• Zmiany zapalne usuwane endoskopowo
• Stosowanie kortykosteroidów, leków przeciwhistaminowych oraz immunoterapia.
• Podawanie leków przeciwgrzybiczych, np. itrakonazol

Postępowanie w grzybiczym zapaleniu zatok ¹

• W leczeniu grzybniaka wykonuje się endoskopowe usunięcie zmian chorobowych. Natomiast, leki przeciwgrzybicze stosuje się głownie po operacyjnym usunięciu zmian z zatoki klinowej.

Postępowanie w przewlekłym grzybiczym inwazyjnym zapaleniu zatok ^1,6

• Główną metodą leczenia jest wykonanie chirurgicznego usunięcia zmian (poprzez zabieg Funkcjonalnej Endoskopowej Chirurgii Nosa i Zatok Przynosowych oraz podawanie leków przeciwgrzybiczych (amfoterycyna B, itrakonazol, worykonazol) przez okres 6-12 tygodni.
• Niestety czasem po leczeniu stwierdza się nawrót choroby, należy wtedy ponownie wykonać operacyjne usunięcie patologicznych zmian i podać inny antybiotyk (np. worykonazol zamiast itrakonazolu), a chorego pozostawić pod kilkumiesięczną obserwacją.

Postępowanie w przewlekłym ziarniniakowym inwazyjnym grzybiczym zapaleniu zatok

• Stosuje się podobny sposób postępowania jak w przypadku postaci przewlekłej grzybiczo-inwazyjnej tj. chirurgiczne usunięcie zmian chorobotwórczych oraz podanie leków przeciwgrzybiczych zmniejszających ryzyko nawrotu choroby.

LECZENIE FARMAKOLOGICZNE

W rozdziale tym omówiono przykłady najważniejszych leków stosowanych w terapii zapalenia zatok. Natomiast, ziołolecznictwo (fitofarmakologię) omówiono w osobnym rozdziale.

Sympatykomimetyki, w tym adrenomimetyki (leki obkurczające naczynia krwionośne) ¹

Są to głównie leki pobudzające receptory alfa-adrenergiczne (α-adrenomimetyki). Efektem ich działania jest zmniejszenie przekrwienia i obrzęku błony śluzowej jamy nosowej poprzez skurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych. Mogą być stosowane nie więcej niż 5 dni (zapobieganie powstaniu polekowego nieżytu nosa).

Ze stosowanych sympatykomimetyków można podzielić je na:

• pochodne imidazoliny o miejscowym działaniu; należą do nich: ksylometazolina, nafazolina, tymazolina, tetryzolina, oksymetazolina
• pochodne katecholoamin – wykazują nieselektywne działanie pobudzające zarówno receptory α- jak i β-adrenergiczne. Nie można ich stosować dłużej nić 10 dni ze względu na możliwość wystąpienia polekowego nieżytu nosa (poprzez tzw. efekt odbicia); należą do nich: efedryna, pseudoefedryna, fenylefedryna, fenylopropanoloamina.

Parasympatykolityki (cholinolityki) ¹

Są to leki blokujące receptory muskarynowe poprzez związanie się z nimi (typ antagonisty), działają przeciwstawnie do acetylocholiny. Powodują rozkurcz mięśni gładkich w miejscu podawania i hamują wydzielanie śluzu.

Stosowane są między innymi:

• pochodne atropiny: bromek ipratropiowy – jest uważany za lek mający niewiele skutków ubocznych i nie wykazujący działania hamującego aktywność nabłonka migawkowego.

Leki przeciwzapalne i antyalergiczne (również steroidy donosowe)

Blokujące uwalnianie mediatorów stanu zapalnego (histamina, czynniki chemotaktyczne neutrocytów, czynniki chemotaktyczne eozynofilów. kininy). ¹

Należą do nich:

• kromony (kromoglikan disodu, nedokromil sodu) – zapobiegają degranulacji mastocytów poprzez blokadę kanału wapniowych, co z kolei zapobiega uwalnianiu histaminy.

Leki blokujące receptor H₁ ¹

Uniemożliwiają one wiązanie przeciwciał IgE do ich receptora przez co również hamują uwalnianie histaminy. Są to leki przeciwhistaminowe, wykazujące niewielką liczbę skutków ubocznych. Dla przykładu olopatadyna jest selektywnym antagonistą receptora H₁ przez co pośrednio blokuje wydzielanie histaminy. Leki te zmniejszają odczyn alergiczny nosa. Ponadto, nie oddziałują one z receptorami muskarynowymi, alfa-adrenergicznymi i kanałami jonowymi serca.

Należą do nich: bilastyna, rupatadyna, olopatadyna, loratadyna, cetyryzyna, desloratadyna, feksofenadyna, ebastyna.

Blokujące syntezę leukotrienów (LTB4, LTC4, LTD4, LTE4) ¹

Działają poprzez inhibicję biosyntezy enzymu 5-lipooksygenazy.

Glikokortykosteroidy ^1,5

Są to silnie działające leki przeciwzapalne; hamują oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. Stosowane są przeważnie donosowo w postaci aerozolu, choć irygacja jest lepszym sposobem podania. Miejscowo podawane glikokortykosteroidy mają szczególnie zastosowanie w chorobie o sygnaturze zapalnej typu II.

Należą do nich: mometazon, flutykazon, budezonid, belometazon, flunizolid, triamcynolon.

Spośród nich mometazon i flutykazon uważane są za bezpiecznie i mogą być stosowane przez długi okres czasu. Kortykosteroidy mają również zastosowanie w leczeniu chronicznego zapalenia zatok z polipami. Obserwuje się wtedy zmniejszenie objętości masy polipowej i objawów choroby pod kątem niedrożności i ilości wydzieliny oraz anosmii. Z powodzeniem stosuje się również stenty uwalniające glikokortykosteroidy. W badaniu u pacjenta z zaleceniem chirurgicznego usunięcia polipów, po zastosowaniu stentów uwalniających mometazon, wykazano znaczne zmniejszenie ilości polipów i brak potrzeby leczenia chirurgicznego.

Niekiedy obserwuje się niepowodzenie ich działania, zwłaszcza w przypadku wysokiego poziomu IL-5 i GM-CSF stymulujących przeżycie eozynocytów. Dzieje się tak w wyniku słabszej podatności komórek ILC2 niż limfocytów Th2 na steroidy.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne ^1,12

Są to inhibitory enzymów z grupy cyklooksygenaz, które oprócz działania zmniejszającego odczyn zapalny, wykazują działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Najczęściej stosuje się pochodne kwasu salicylowego (aspiryna – kwas acetylosalicylowy), a także kwasów enolowych/oksykamy (piroksykam), arylopropionowych (ibuprofen, naproksen, ketoprofen) arylooctowych (indometacyna, diklofenak), pochodne acetanilidu (paracetamol/acetaminofen) i heterocykliczne diarylopochodne, w tym pochodne benzenosulfonamidu (celekoksyb).

Antybiotyki antybakteryjne ^1,5

Stosowane powinny być po wcześniejszym wykonaniu posiewu z nosogardzieli bądź z plwociny ropnej, aby uniknąć sytuacji pogorszenia stanu pacjenta ze względu na powstanie szczepów oportunistycznych. Opisano tutaj dwie najczęściej stosowane grupy antybiotyków przeciwbakteryjnych.

Beta-laktamy

• Amoksycylina – antybiotyk z grupy beta-laktamów o szerokim spektrum działania. Stosowany jest również z kwasem klawulanowym, który jest inhibitorem beta-laktamaz, co powiększa zakres działania o oporne szczepy bakterii. Stosuje się ją w dawce 1500-2000 mg co 12 godzin przez 10 dni (u osób o wadze przekraczającej 40 kg).
• Aksetylu cefuroksym (lub Cefuroksym) – cefalosporyna z grupy beta-laktamów o szerokim spektrum przeciwbakteryjnym. U osób o masie ciała przekraczającej 40 kg podaje się w dawce 250-500 mg co 12 godzin przez 10 dni.

Makrolidy

Nie tylko bakteryjne przewlekłe zapalenie zatok bez polipów jest wskazaniem do stosowania makrolidów, ale wykazano również zmniejszenie ilości wczesnych nawrotów jego w postaciach z obecnymi polipami.

• Klarytromycyna – antybiotyk makrolidowy hamujący biosyntezę białek bakteryjnych. U osób o masie ciała przekraczającej 40 kg podaje się w dawce 250-500 mg co 12 godzin przez 10 dni. Nie należy jednocześnie przyjmować astemizolu (leku przeciwhistaminowego H₁). Długotrwałe leczenie niskimi dawkami klarytromycyny jest zalecane, gdy przewlekłe zapalenie zatok odznacza się sygnaturą zapalną typu I lub typu III.
• Azytromycyna – antybiotyk makrolidowy charakteryzujący się długim okresem półtrwania i wysoką koncentracją w zainfekowanych tkankach. U osób o masie ciała przekraczającej 40 kg podaje się ją w dawce 250-500 mg raz dziennie przez 3 dni lub 2000 mg jednorazowo (tylko u osób dorosłych). Antybiotyk ten stosuje się tylko na przewlekłe zapalenie zatok.

Antybiotyki przeciwgrzybicze ¹

Ze względu na możliwość interakcji z innymi lekami i szereg skutków ubocznych stosowane są po wnikliwej analizie profilu zdrowotnego pacjenta i stosowanych przez niego leków.

Antybiotyki makrocykliczne ^1,13

• Amfoterycyna B – antybiotyk o szerokim spektrum działania (Aspergillus, Blastomyces, Candida, Coccidioides, Cryptococcus, Fusarium, Histoplasma, Mucor, Rhizopus, Rhodotorula). Jej mechanizm działania opiera się na wiązaniu z ergosterolami występującymi na powierzchni błony komórkowej grzybów, co zaburza jej integralność. Stosuje się ją w postaci liposomalnej, jako kompleks lipidowy lub w formie zawiesiny koloidalnej ze względu na zmniejszenie działania nefro- i hepatotoksycznego (zmniejszenie dawki). Stosowana jest dożylnie we wlewie kroplowym, w dawce początkowej 1 mg/kg masy ciała, a następnie 3-5 mg/kg m.c. Zazwyczaj okres leczenia trwa 16 dni, ale w uzasadnionych przypadkach może trwać nawet 2 lata.

Echinokandyny ¹

• Kaspofungina – antybiotyk z grupy echinokandyn hamujący syntezę składnika ściany komórkowej – beta-(1,3)-D-glukanu (hamowanie enzymu syntazy β-(1,3)-D-glukanu), przez co hamuje rozwój grzybów. Działa głownie na drożdżaki z rodzaju Candida i pleśnie z rodzaju Aspergillus. Podaje się ją dożylnie we wlewie kroplowym w dawce nasycającej – 70 mg przez godzinę, a w kolejnych dniach 50 mg (osoby o wadze < 80 kg) lub 70 mg (osoby o wadze > 80 kg) na dobę jako dawka podtrzymująca. Lek stosuje przez nie mniej niż dwa tygodnie od momentu ostatniego jeszcze pozytywnego wyniku posiewu.
• Anidulafungina – antybiotyk będący półsyntetyczną pochodną echinokandyny B. Jest on inhibitorem syntazy β-(1,3)-D-glukanu, której zahamowanie zaburza wzrost grzybów. Działa głównie na drożdżaki z rodzaju Candida. Podaje się ją dożylnie we wlewie kroplowym w dawce 200 mg przez nie mniej niż 3 godziny jako dawka nasycająca z szybkością 1,1 mg leku (3 ml roztworu) na minutę. Następnie, podaje się dawkę podtrzymującą – 100 mg przez nie krócej niż 1,5 godziny. Lek stosuje przez nie mniej niż dwa tygodnie od momentu ostatniego jeszcze pozytywnego wyniku posiewu.
• Mykafungina – antybiotyk również będący inhibitorem syntazy β-(1,3)-D-glukanu. Stosowany jest głównie do hamowania wzrostu grzybów z rodzaju Candida. Podaje się ją dożylnie we wlewie kroplowym, początkowo w dawce 2 mg/kg masy ciała (dzieci o wadze < 40 kg) lub 100 mg (osoby o wadze > 40 kg) przez godzinę. Czasem, dawkę zwiększa się dwukrotnie. Lek stosuje przez nie mniej niż tydzień od momentu uzyskania dwóch kolejnych z rzędu ujemnych wyników posiewu.

Chemioterapeutyki antybakteryjne – leki syntetyczne ¹

• Fluorochinolony II generacji – cyprofloksacyna, pefloksacyna, norfloksacyna, ofloksacyna.
• Lewofloksacyna – fluorochinolon III generacji stosowany w przypadku szczepów opornych na penicylinę. Jego mechanizm działania opiera się na inhibicji enzymu bakteryjnego – gyrazy DNA (topoizomeraza II) i topoizomerazy IV.
• Moksyfloksacyna – fluorochinolon IV generacji, podobnie jak lewofloksacyna hamuje działanie gyrazy DNA i topoizomerazy IV, co uniemożliwia prawidłową replikację bakterii. Podawany jest w przypadku niepowodzeń leczenia antybiotykami (działa m.in. na oporne szczepy Streptococcus pneumoniae).
• Metronidazol – chemioterapeutyk z grupy nitroimidazoli stosowany m.in. w przypadku zakażeń beztlenowcami. Powoduje powstanie wolnych rodników w komórkach bakterii zawierających ferrodoksynę, powodując m.in. uszkodzenia DNA i w konsekwencji śmierć komórki.

Chemioterapeutyki przeciwgrzybicze – leki syntetyczne ^1,14,15

Imidazole

• Ketokonazol – chemioterapeutyk o szerokim spektrum przeciwgrzybiczym (Aspergillus, Blastomyces, Candida, Coccidioides, Cryptococcus, Histoplasma, Paracoccidioides, Sporothrix. Należy do grupy imidazoli. Jego mechanizm działania opiera się na blokadzie biosyntezy ergosterolu, ale poprzez inhibicję działania enzymu C-14 demetylazy lanosterolu. Podawany jest doustnie w dawce 200 mg 1x na dzień przez okres 2 tygodni.

Triazole I generacji

• Flukonazol – dosyć często stosowany chemioterapeutyk z grupy triazoli I generacji, o stosunkowo niewielkiej liczbie skutków ubocznych. Jego działanie opiera się na zaburzaniu struktury błony komórkowej poprzez hamowanie syntezy ergosterolu i chityny budującej ścianę komórkową. Wykazuje szerokie spektrum działania przeciwgrzybicznego (Blastomyces, Candida, Coccidioides, Cryptococcus, Histoplasma). Flukonazol stosowany jest zarówno doustnie jak i dożylnie (w przypadku ostrego przebiegu). Doustnie podaje się dawkę 800 mg na dobę, a następnie zmniejsza się ją o połowę.
• Itrakonazol – chemioterapeutyk wykazujący szerokie spektrum przeciwgrzybicze (Aspergillus, Blastomyces, Candida, Cladosporium, Coccidioides, Cryptococcus, Geotrichum, Histoplasma, Paracoccidioides, Penicillium, Scopulariopsis, Sporothrix). Podawany jest zazwyczaj doustnie w dawce 200 mg raz dziennie przez okres od 3 tygodni do nawet 12 miesięcy.

Triazole II generacji

• Worykonazol – chemioterapeutyk triazolowy II generacji, którego mechanizm działania polega na hamowaniu enzymu demetylującego 14-α-lanosterol niezbędnego do syntezy ergosterolu. Stosowany jest m.in. w przypadku niepowodzeń leczenia zakażeń grzybami z rodzaju Candida flukonazolem. Oprócz grzybów z rodzaju Candida wykazuje działanie przeciwgrzybicze wobec rodzaju Acremonium, Alternaria, Aspergillus, Bipolaris, Blastomyces, Blastoschizomyces, Cladophialophora, Cladosporium, Coccidioides, Conidiobolus, Cryptococcus, Curvularia, Exophiala, Exserohilum, Fusarium, Histoplasma, Paecilomyces, Paracoccidioides, Penicillium, Phialophora, Scedosporium, Scopulariopsis, Sporothrix. Worykonazol stosowany jest doustnie między posiłkami w dawce nasycającej 200 mg (masa ciała < 40 kg) lub 400 mg (masa ciała > 40 kg) 2 razy dziennie, a następnie 100 mg (masa ciała < 40 g) lub 200 mg (masa ciała > 40 kg) 2 razy dziennie. Natomiast, dożylnie stosuje się wlew kroplowy z szybkością 3 mg/kg masy ciała na godzinę, a następnie dawkę podtrzymującą 4 mg/kg masy ciała dwa razy dziennie. Leku nie powinno się stosować dożylnie dłużej niż 6 miesięcy.
• Posakonazol – chemioterapeutyk należący do triazoli II generacji. Wykazuje spektrum działanie podobne do amfoterycyny B: Aspergillus, Candida, Coccidioides, Cryptococcus, Fusarium, Histoplasma, Mucor, Rhizopus, Rhodotorula. Posakonazol stosowany jest doustnie z posiłkiem w dawce 400 mg co 12 godzin lub 200 mg 4 razy dziennie.
• Izawukonazol – wykazuje spektrum przeciwgrzybicze wobec rodzaju Aspergillus, Candida, Cryptococcus, Mucor, Rhizomucor, Rhizopus. Stosuje się go doustnie lub dożylnie w dawce 400 mg co 8 godzin, a następnie 200 mg jako dawka podtrzymująca. Jego mechanizm działania polega na blokowaniu enzymu 14 alfa demetylazy lanosterolu.

Przeciwciała monoklonalne ⁵

• Dupilumab – przeciwciało anty IL-4Rα w trakcie ukończenia III fazy badań klinicznych (patenty: NCT02912468, NCT02898454)
• Omalizumab – przeciwciało anty IgE; opublikowano wyniki III fazy badań klinicznych (patenty: NCT03280550, NCT03280537)
• Mepolizumab – przeciwciało anty IL-5 , zakończono III fazę badań klinicznych (patent: NCT03085797)
• Benralizumab – przeciwciało anty IL-5Rα; w trakcie III fazy badań klinicznych (patent: NCT03401229)

Formy podawania leków

Oprócz doustnej formy podania leków i iniekcji w przewlekłym zapaleniu zatok leki farmakologiczne można podawać w formie kropli do nosa, nebulizacji, irygacji oraz pod postacią maści leczniczych.

Krople do nosa ¹

Prawidłowy sposób stosowania kropli do nosa polega odchyleniu głowy do tyłu w pozycji leżącej, a następnie odchyleniu głowy w kierunku zakrapianych nozdrzy.

Nebulizacja (leki podawane w postaci aerozolu) ¹

Aerozol podaje się w pozycji pionowej za pomocą nebulizatora, pochylając głowę ku przodowi. Natomiast, końcówkę aplikatora należy nachylić pod kątem 60 ^oC w kierunku bocznej ściany nosa.

Płukanie zatok i jam nosa (irygacja) ^1,5

Jest to sposób podawania środków działających przeciwzapalnie, przeciwalergicznie, przeciw-obrzękowo, antyseptycznie, nawilżająco oraz metoda usuwania treści blokującej ujścia zatok i jamę nosową (wydzieliny). Najczęściej jednak stosuje się 0,9% roztwór chlorku sodu, który jest dobrze tolerowany przez błonę śluzową. Taką irygację stosuje się w celu zmniejszenia objawów choroby. Największe korzyści przynosi w usuwaniu alergenów, szkodliwych zanieczyszczeń obecnych w jamie nosowej i do zmniejszenia obciążenia jamy nosowej patogenami.

W domowych warunkach najczęściej płukanie wykonuje się za pomocą elastycznych butelek plastikowych o pojemności 200 ml, wytwarzających strumień roztworu do płukania. W tym celu zawartość preparatu (lub pół łyżeczki soli na szklankę wody) miesza się ciepłą wodą do całkowitego rozpuszczenia. Następnie, po wlaniu zawartości do butelki i jej zakręceniu preparat podaje się przez nozdrza, z głową pochyloną ku przodowi i oddychając przez usta. Butelkę ściska się, a roztwór przepłukuje jamę nosa i wypływa drugim otworem nosowym. Następnie czynność powtarza się po drugiej stronie.

Efektywność płukania można zwiększyć stosując wcześniej leki obkurczające małżowiny nosowe i ujścia zatok. Metodę tą stosuje się zwłaszcza w warunkach szpitalnych, przy czym roztwór podaje się z głową odchyloną ku tyłowi w pozycji leżącej. Natomiast, roztwór odsysany jest po drugiej stronie za pomocą ssaka. Przeciwwskazaniem do irygacji jest zapalenie ucha środkowego, całkowita niedrożność nosa lub trąbki słuchowej oraz zaburzenia psychiczne.

Maści

Maści w przewlekłym zapaleniu zatok stosuje się głównie w celu rozrzedzenia wydzieliny, która zalega w jamie nosowej oraz w celu przyśpieszenia odbudowy błony śluzowej. Do często stosowanych maści należą maść majerankowa i rinopanteina.

FIZJOTERAPIA – Fizykoterapia

Światłolecznictwo

• Naświetlanie promieniami UV – wykonuje się wywołując odczyn progowy powodujący delikatne zaróżowienie skóry (po 6-8 godzinach), które znika po 2-4 godzinach, lub też odczyn rumieniowy pierwszego stopnia (odczyn E I˚) który objawia się różowym zabarwieniem skóry po okresie utajenia ok. 4 godzin, które trwa przez 24 godziny. Naświetlanie promieniami UV powtarza się co drugi dzień, od 15 do 20 razy. ^1,16

Elektroterapia

• Prądy diadynamiczne (prądy Bernarda) – prądy o niskiej częstotliwości (sinusoida 50 Hz), stosowane w formie serii impulsów. W zależności od rodzaju prądu diadynamicznego mogą one wykazywać działanie przeciwbólowe, zmniejszające obrzęk i stan zapalny, poprawiające ukrwienie i dostępność składników odżywczych do tkanek. W terapii przewlekłego zapalenia zatok stosuje się kombinację trzech typów prądów diadynamicznych: DF (1-2 minut), MF (0,5-1 minuty) + CP (4-6 minut) z natężeniem prądu 1-2 mA na cm² powierzchni elektrody. Jednakże warto mieć na uwadze, że przeciwwskazaniem do stosowania może być m.in. skłonność do krwawień, miażdżyca oraz nowotwory. ^1,17
• Diatermia krótkofalowa – terapia prądami wysokiej częstotliwości (ok. 27 MHz) o długości ok. 11 metrów. Stosowana jest zazwyczaj w postaci krótkich impulsów: dawka oligotermiczna (na granicy odczuwania ciepła) i termiczna (uczucie łagodnego ciepła). Czas trwania zabiegu jest dłuższy niż w przypadku prądów Bernarda: 10-20 minut w ilości od 10 do 20 sesji. Nie jest zalecana w przypadku neuralgii i nowotworów. ^1,18

Magnetoterapia

• Pulsujące pole magnetyczne o niskiej częstotliwości (50 Hz) i indukcji magnetycznej o wartości 2-5 militesli (w terapii chorych zatok). Natomiast, terapię tą stosuje się przez 10-15 minut z częstością 15-20 razy. ^1,19

Termoterapia

• Nagrzewanie okolic policzków i czoła przez 10-15 minut za pomocą podgrzanych (np. na patelni) lnianych woreczków wypełnionych solą lub ziarnem (np. gorczyca). Zabieg stosuje się 2-3 razy na dzień. ¹
• Sauna – stosowana jest sucha sauna fińska o temperaturze od 40 ^oC (najniższy stopień) do 110 ^oC (najwyższy stopień) i wilgotnością 10% lub sauna na podczerwień z niższą temperaturą 40-60 ^oC, ale większą zdolnością terapeutyczną w głębi tkanek i intensywnością pocenia się. W przypadku sauny fińskiej należy do niej wchodzić w ręczniku i zaczynać od niższych stopni. W saunie należy przebywać ok 10 minut, a następnie wejść do pod prysznic lub do wody o temperaturze 12-20 ^oC i ponownie do niej wrócić. ¹

Balneoterapia

• Inhalacje – stosuje się za pomocą inhalatorów ciśnieniowych lub proszkowych oraz przy pomocy pneumatycznych lub ultradźwiękowych nebulizatorów (w postaci mgiełki). Jest to sposób podawania m.in. leków przeciwzapalnych, rozrzedzających wydzielinę (mukolitycznych) i antybiotyków. Należy wdychać powietrze przez usta, a wydychać przez nos. ¹

• Kąpiele lecznicze – stosuje się różne rodzaje soli (bocheńska, iwonicka, ciechocińska) wsypując je do wody o temperaturze 34-38 ^oC. Kąpiel powinna trwać 10-20 minut, co drugi dzień powtarzając ją od 10 do 20 razy. Można również moczyć nogi w wodzie (z solami) o temperaturze 38-40 ^oC w czasie 3 minut, po czym należy je na krótką chwilę (10-20 sekund) do chłodnej wody (16-18 ^oC). Kąpiel nóg powinno się powtarzać 3-4 razy na dzień. ¹

Metody chirurgiczne

• Funkcjonalna endoskopowa operacja zatok (FESS – functional endoscopic sinus surgery) – jest to koncepcja leczenia przewlekłego zapalenia zatok wykonywana wyłącznie wewnątrz-nosowo. Stosowana jest szczególnie w przypadkach gdy pacjent nie reaguje na leczenie. Operację wykonuje korzystając z obrazu tomografii komputerowej i powodując jak najmniejszy uraz oraz uzyskując jak najlepszy efekt terapeutyczny. Umożliwia ona dostęp do zatok szczękowych i precyzyjne usunięcie zmian chorobowych. Ponadto, dzięki niej poszerza się fizjologiczne ujście zatok, np. usuwając wyrostek haczykowaty, który czasem zasłania naturalne ujście zatok (uncinektomia). Stosuje się ją między innymi w usuwaniu grzybniaków, zmienionej chorobowo błony śluzowej czy też w leczeniu zębopochodnego zapalenia zatok. Jednocześnie w tej metodzie występuje mniejsze ryzyko uszkodzenia pobliskich narządów lub tkanek. Ponadto, pacjenci po operacji endoskopowej muszą pozostać w szpitalu jedynie przez jeden dzień. Generalnie w chorobie o sygnaturze zapalnej typu II usuwa się większą ilość błony śluzowej niż w przypadku występowania innych sygnatur. ^1,5,20
• Balonoplastyka zatok (cewnikowanie endoskopowe zatok) – polega na wprowadzaniu cewnika z balonikiem w celu poszerzania naturalnego ujścia zatok. Znajduje między innymi zastosowanie w leczeniu mucoceli. Nie jest to metoda, w której usuwa się tkanki, ani też nie prowadzi do otwarcia zatok, co oznacza że charakteryzuje się małą inwazyjnością. ⁵
• Polipektomia – służy do usuwania polipów, zazwyczaj pochodzących od zatok sitowych. Przeprowadza się ją za pomocą endoskopu. ⁵
• Septoplastyka – czyli plastyka przegrody nosowej, ma znaczenie w przypadku znacznego jej skrzywienia, które osłabia wentylację jamy nosowej i zatok po jednej stronie głowy. ⁵

Przeciwwskazaniem do zabiegów chirurgicznych jest astma oraz przewlekłe zapalenie zatok o fenotypie 2 z polipami o ciężkim przebiegu. ⁵

PROBIOTYKI

Długotrwała antybiotykoterapia o szerokim spektrum działania niszczy nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale również te które tworzą mikrobiotę organizmu człowieka. W organizmie mającym zaburzony skład flory fizjologicznej często dochodzi do zasiedlenia jelit i dróg oddechowym patogennymi szczepami. Powodują one produkcję metabolitów szkodliwych dla naszego organizmu oraz utrzymywanie się stanu zapalnego. Dlatego niezmiernie ważna jest suplementacja symbiotycznymi mikroorganizmami. Ponieważ infekcja bakteryjna zazwyczaj prowadzi do hamowania odczynu alergicznego nosa, wydaje się warte sprawdzenia czy kolonizacja górnych dróg oddechowych probiotycznymi szczepami również może wywierać taki efekt. Przy okazji nie wywołując infekcji, ale jedynie pobudzając układ odpornościowy do gotowości. ^5,21

O ile na rynku istnieje spory wybór probiotyków z symbiotycznymi mikroorganizmami zasiedlającymi układ pokarmowy to obecnie jest niewiele takich preparatów do stosowania w układzie oddechowym. Spośród dostępnych na rynku probiotyków typowo donosowych można wymienić Rinogerminę. Zawiera ona szczepy Streptococcus salivarius i Streptococcus oralis, które pomagają w odbudowie naturalnej flory bakteryjnej.