Wierzba biała (salix alba)
Wierzba biała (Salix alba, ang. White willow) – gatunek drzewa należącego do rodziny Wierzbowatych (Salicaceae) występującego w stanie naturalnym w Europie oraz w zachodniej i środkowej Azji. Rośnie na mokrych łąkach, przy rowach. Dorasta powyżej 25 m wysokości. Jej kora z początku jest gładka, białoszara, a następnie staje się popękana z ciemnoszarym odcieniem. Ponadto lancetowate liście wierzby są delikatnie obustronnie owłosione o drobnoząbkowanym brzegu i osiągają długość do 10 cm. Występuje ulistnienie naprzemianległe. Natomiast pod koniec marca do maja (w zależności od klimatu) można spotkać kwiatostany w formie kotków (bazie). Wierzba biała jest rośliną dwupienną i z tego powodu osobno występują drzewa o zielono-żółtych kotkach męskich (4-5 cm długości) i jasnozielonych kotkach żeńskich (3-4 cm długości). W miarę dojrzewania na kotkach żeńskich pojawiają się owoce w formie niewielkiej owłosionej torebki (4 mm), która zawiera wiele drobnych nasion osadzonych w białym puchu umożliwiającym ich rozsiewanie przez wiatr.
Surowcem jest kora wierzby białej (Cortex Salicis) i jej pokrewnych gatunków: wierzba purpurowa (Salix purpurea), wierzba krucha (S. Fragilis), wierzba wiciowa (S. viminalis) i wierzba pięciopręcikowa (S. pentandra). Jednakże surowce te różnią się zawartością flawonoidów i salicylanów (największą zawartość salicylanów ma wierzba purpurowa). Nie można ich przez to uznać za surowce równocenne.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Głównym składnikiem aktywnym wierzby białej są salicylany, obecne w korze i liściach. Występują także glikozydy fenylowe (salicyna, salikortyna, tremulacyna, triandyna, fragilina, populina), glikozydy fenylopropanoidowe (salidrozyd), flawonoidy (izosalipurpozyd, hiperozyd, katechina). Zawiera ponadto alkohole fenolowe (alkohol salicylowy – saligenina), kwasy fenolowe (kwas elagowy) oraz garbniki pirokatechinowe, galotaniny i sole mineralne.
DZIAŁANIE
Wierzba biała wykazuje działanie przeciwreumatyczne, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, napotne, antyseptyczne, antybakteryjne, przeciwgrzybicze i ściągające.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Wierzba biała wykazuje właściwości łagodzące stany zapalne, zwłaszcza stawów, gardła, oczu i dróg moczowych. Jest naturalnym lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym oraz niweluje dreszcze. Dzięki temu kora wierzby białej ma zastosowanie w leczeniu objawów grypy (lub innych infekcji wirusowych z gorączką i silnym stanem zapalnym). Ponadto zwalcza reumatyzm, leczy objawy dny moczanowej. Wszystko to dzięki zawartości salicylanów (od nich pochodzi nazwa rodzaju Salix). Z kwasu salicylowego (otrzymywanego metodą syntezy chemicznej) otrzymuje się kwas acetylosalicylowy, który jest pozbawiony niektórych skutków ubocznych.
Ponadto wyciągi z wierzby białej wykazują działanie antybakteryjne w stosunku do Gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) i Pałeczki ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) oraz działanie przeciwgrzybicze wobec Bielnika białego (Candida albicans). Natomiast w wyniki badania nad właściwościami antynowotworowymi wobec komórek białaczki (linia HL-60) wykazały zmniejszenie ich żywotności o 84% (w ciągu doby) przy zastosowaniu ekstraktu z wierzby białej o stężeniu 10 µg/ml. W powyższych badaniach użyto etanolu jako ekstrahenta, a następnie po ekstrakcji odparowano go na wyparce próżniowej. Natomiast z uwagi na właściwości antyoksydacyjne i hamujące aktywność enzymu acetylocholinoesterazy – kora wierzby może być stosowana w celu poprawy pamięci, np. w chorobie Alzheimera.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie zaleca się jej osobom uczulonym na salicylany, a większych ilości nie powinny brać osoby z chorobą wrzodową (drażniące działanie kwasu salicylowego na błony śluzowe). Większe ilości mogą również wywołać zaparcia. Ponadto wyciągów z kory wierzby białej nie powinny zażywać osoby z osłabioną pracą wątroby i nerek.
STOSOWANIE
W postaci naparu, odwaru, maceratu. Wcześniej stosowano ją także w postaci sproszkowanej.
- Herbata przy artretyzmie – po 20 g kory wierzby, owoców jałowca, 50 g owoców dzikiej róży, 30g liści brzozy i po 15 g owoców czarnej porzeczki i kwiatów więzówki błotnej należy wymieszać ze sobą, następnie 2-3 łyżki mieszanki zalewamy 1 litrem wrzątku i macerujemy przez noc. Rano napar należy zagrzać i pić szklankę 3 razy dziennie godzinę po posiłku.
- Napój w chorobach gorączkowych – po 25 g kory wierzby, owoców maliny, po 20 g kwiatostanu lipy, kwiatów bzu czarnego i 10 g kwiatów rumianku należy wymieszać ze sobą i sporządzić napar z 0,5-1 łyżki mieszanki na szklankę wrzątku. Napar pijemy po pół szklanki co 1 godzinę, jednocześnie leżąc w łóżku.
LITERATURA
I. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6.
II. Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski: ROŚLINY LECZNICZE i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.
III. https://www.tree-guide.com/white-willow
IV. Maistro EL, Terrazzas PM, Perazzo FF, Gaivão IOM, Sawaya ACHF, Rosa PCP. Salix alba (white willow) medicinal plant presents genotoxic effects in human cultured leukocytes. J Toxicol Environ Health A. 2019;82(23-24):1223-1234. doi:10.1080/15287394.2019.1711476
VI. Sulaiman, G. M., Hussien, N. N., Marzoog, T. R., and Awad, H. A. (2013). Phenolic content, antioxidant, antimicrobial and cytotoxic activities of ethanolic extract of Salix alba. Am. J. Biochem. Biotechnol. 9, 41–46. doi:10.3844/ajbbsp.2013.41.46
VII. Źródło ryciny: Stefan.lefnaer – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=113600428