Tarczyca bajkalska (Scutellaria baicalensis)
Tarczyca bajkalska (Scutellaria baicalensis, ang. Chinese scullcap) – bylina należąca do rodziny Wargowych (Lamiaceae, syn. Labiateae), a jej nazwa pochodzi od miseczkowatego kształtu kielicha (scutella – miska). Pochodzi ona z terenów wschodniej Rosji oraz z terenów środkowej i środkowo-wschodniej Azji (przylegające do Rosji tereny Chin i Mongolii). Rośnie w pobliżu rzek, a preferuje chłodny górski klimat. Natomiast w Polsce występuje tarczyca pospolita (Scutellaria galericulata L.), która ma podobne właściwości. Tarczyca bajkalska rośnie na wysokość 25-60 cm, a z jej łodygi wyrastają proste pędy z niewielkimi, nakrzyżlegle ułożonymi, lancetowatymi listkami. Jej fioletowe kwiaty przybierają kształt lwiej paszczy. Natomiast pod ziemią roślina wytwarza krótkie kłącze z korzeniem palowym i korzeniami bocznymi. Wysiewu rośliny dokonuje się na jesień.
Surowcem zielarskim jest korzeń tarczycy bajkalskiej. Do celów leczniczych zbiera się korzenie 3-4 letnich roślin (ze względu na wyższą zawartość związków flawonoidowych i alkaloidów). Czasem stosuje się również liść tarczycy.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Korzeń tarczycy bajkalskiej zawiera lipofilne flawony i ich glikozydy (bajkalina – 12-17%, skutelareina, bajkaleina, apigenina, wogonozyd, wogonina, oroksyna, skulpaflawon). Ponadto glikozydy irydoidowe, fenyloetanoidy, diterpeny. Natomiast w mniejszej ilości występują garbniki, kwasy fenolowe, olejek eteryczny, alkaloidy, cukry złożone i sterole.
DZIAŁANIE
Tarczyca bajkalska wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, antynowotworowe, immunostymulujące, antyoksydacyjne, neuroprotekcyjne. Ponadto posiada działanie przeciwskurczowe, uspokajające, moczopędne, przeciwgorączkowe, hepatoprotekcyjne, obniżające poziom cholesterolu, hipotensyjne i żółciopędne. Natomiast liść działa uspokajająco i nasennie.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Tarczyca bajkalska łagodzi objawy różnych chorób infekcyjnych (np. przy czerwonce bakteryjnej), również tych z gorączką z dreszczami. Działa przeciwzapalnie na dolne drogi oddechowe i zwiększa odporność organizmu na wirusy, alergeny, ale i również na nowotwory. Zasadnicze działanie ma tu bajkalina i wogonina, które ponadto hamują angiogenezę tkanki nowotworowej i powodują jej apoptozę (wydzielanie nadtlenku wodoru w komórkach nowotworowych). W badaniach naukowych wykazano właściwości cytotoksyczne ekstraktu wodnego z tarczycy wobec komórek białaczki szpikowej (linia HL-60). Patrząc bardziej szczegółowo glikozydy flawonowe tarczycy mają wpływ na regulację ekspresji białka Bcl-2 i hamowanie aktywności odwrotnej transkryptazy telomerazy (hTERT). Natomiast właściwości neuroprotekcyjne korzenia tarczycy bajkalskiej wynikają z silnych właściwości przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych wogoniny.
Zalecana jest do stosowania w ostrych stanach zapalnych śluzówki żołądka i jelit, przy biegunce i zakażeniu dróg moczowych. Z uwagi na silne właściwości antyoksydacyjne niweluje skutki działania wolnych rodników (np. powstających w czasie sytuacji stresowych czy różnych stanów zapalnych). Jej działanie polega na obniżeniu syntezy prozapalnego rodnika tlenku azotu II (.NO) i cyklooksygenazy COX-2 (enzymu syntetyzującego prozapalne prostaglandyny). Ma to duży wpływ na działanie układu krwionośnego i nerwowego. Działające tu flawonoidy (głównie bajkalina i bajkaleina) powodują obniżenie ciśnienie krwi (działanie hipotensyjne). Hamują one agregację trombocytów i proces zwapnienia tętnic (miażdżyca) oraz procesy zapalne zachodzące w ścianach naczyń krwionośnych i tkance nerwowej. Ponieważ tarczyca bajkalska wykazuje działanie adaptogenne polecana jest osobom w podeszłym wieku. Usuwa toksyny, usprawnia pracę mózgu i funkcjonowanie układu krążenia, a także usuwa uczucie zmęczenia. Ponadto można ją stosować w czasie ciąży w przypadku zagrożenia poronieniem.
Rzadko stosuje się napar z liści o gorzko-cierpkim smaku. Ma on silne właściwości nasenne i uspokajające.
PRZECIWWSKAZANIA
Tarczyca bajkalska może wywoływać uczucie senności, a ze względu na działanie hipoglikemiczne osoby z cukrzycą powinny się udać do lekarza przed jej stosowaniem. Nie należy jej stosować również w trakcie karmienia piersią i w okresie ciąży (wyjątkiem jest zastosowanie jej właściwości przeciwporonnych). Nie powinno się jej mieszać z alkoholem (duże ilości) lub lekami nasennymi, przeciwdrgawkowymi oraz niektórymi antydepresantami.
STOSOWANIE
Tarczycę bajkalską stosuje się w postaci naparu, płynnego ekstraktu, nalewek, kapsułek oraz w postaci sproszkowanego korzenia. U osób dorosłych zaleca się stosowanie sproszkowanego korzenia w dawce 3 – 9 g dziennie (maksymalnie dwie łyżeczki). Oznacza to, że w przypadku sporządzania naparu wystarczy 1 łyżeczkę korzenia tarczycy zalać wrzącą wodą.
LITERATURA
I. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6.
III. https://www.verywellhealth.com/the-health-benefits-of-skullcap-89584
IV. https://draxe.com/nutrition/skullcap/
V. Baowan Lin: Rozdział 12 – Integrating Comprehensive and Alternative Medicine into Stroke: Complementary and Alternative Therapies and the Aging Population. Academic Press, 2009, strony: 229-274. ISBN 9780123742285.
VI. Źródło ryciny: Kor!An (Андрей Корзун) – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=25687436