Szczaw lancetowaty (Rumex hydrolapathum)
Szczaw lancetowaty (Rumex hydrolapathum, ang. Water dock) – wieloletnia roślina należąca do rodziny rdestowatych, która występuje powszechnie na terenie Europy i Azji Mniejszej. Preferuje tereny wilgotne (okolice stawów, strumieni, mokradła) o glebach obojętnych i zasadowych oraz płytkie wody. Szczaw lancetowaty dorasta do 2 m wysokości. Z łodygi wyrastają długie, lancetowate liście o delikatnie pofalowanym brzegu. Kwitnie od lipca do września wytwarzając różowo-zielone kwiaty niepozorne, zebrane w wiechowate kwiatostany.
Surowcem zielarskim jest korzeń szczawiu lancetowatego (Radix Hydroalapathi). Roślina ta, podobnie jak szczaw kędzierzawy (Rumex crispus L.) i szczaw tępolistny (Rumex obtusifolius L.) objęta jest wspólną nazwą kobylak.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Korzeń szczawiu lancetowatego zawiera mieszaninę garbników pirogalolowych i pirokatechinowych (ok. 14%), antrazwiązki (do 4% – emodyna, kwas chryzofanowy). Ponadto zawiera żywice, cukry oraz liczne związki mineralne (szczawian wapnia) i organiczne (kompleks białko-żelazo).
DZIAŁANIE
Szczaw lancetowaty wykazuje działanie przeciwbiegunkowe, antyseptyczne, bakteriostatyczne, ściągające, tonizujące i przeciwanemiczne.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Szczaw lancetowaty działa przeciwbiegunkowo ze względu na działanie ściągające na błonę śluzową jelita grubego. Hamuje stany zapalne, drobne krwawienia i rozwój wielu patogenów w obrębie przewodu pokarmowego oraz neutralizuje wydzielane przez nie toksyny. Ponadto neutralizuje szkodliwe metabolity endogenne. Stosuje się go także przy nadmiernej fermentacji jelitowej, na wzdęcia, w zatruciach pokarmowych (w tym u dzieci i osób starszych) oraz zaburzeniach trawienia. Zawarte w surowcu antrazwiązki pobudzają perystaltykę jelita grubego i działają lekko zapierająco.
Szczaw lancetowaty sprzyja zwiększenia ilości erytrocytów i hemoglobiny. Ponadto zawiera łatwo przyswajalny i rozpuszczalny w wodzie kompleks białko-żelazowy. Z tego względu ma zastosowanie przy leczeniu chlorozy (blednicy) i anemii (w tym u dzieci w połączeniu z liściem pokrzywy) oraz w stanach osłabienia po utracie krwi. Ze względu na zawartość sporych ilości witaminy C niegdyś był stosowany na szkorbut. Natomiast obecnie polecany jest przy zapobieganiu wypadania zębów i chorób dziąseł.
Ponadto napar z liści i owoców szczawiu lancetowatego oraz innych gatunków jest skuteczny w infekcji układu pokarmowego pałeczkami z rodzaju Shigella (czerwonka). Jest składnikiem mieszanki stosowanej w biegunce zakaźnej razem z kłączem pięciornika, korą dębu, liściem borówki brusznicy, owocem borówki czernicy lub kłączem wężownika.
Zewnętrznie stosowany jest w leczeniu owrzodzeń, oparzeń I i II stopnia, na trudno gojące się rany, a także do irygacji przy zapaleniu pochwy i upławach.
PRZECIWWSKAZANIA
Szczawiu lancetowatego nie należy stosować w przypadku nadkwasoty żołądka, dny moczanowej i kamicy nerkowej m.in. ze względu na obecność kwasu szczawiowego. Działania niepożądane można zniwelować przez gotowanie liści szczawiu. Surowca nie należy przyjmować w większych ilościach niż zalecane z powodu możliwych działań niepożądanych. Pojawić się wtedy może zmniejszona krzepliwość krwi, kamica nerkowa czy też zmniejszenie ciśnienia krwi.
STOSOWANIE
- Odwar z korzenia (Decoctum Radix Hydrolopathi) – pół łyżki korzeni kobylaka na szklankę wody należy gotować przez 5 minut, a następnie przecedzić. Odwar pijemy po 1-2 łyżki 2-4 razy dziennie. Zewnętrznie używamy go do okładów i obmywań, a do irygacji po rozcieńczeniu wodą (1:1).
- Mieszanka stosowana w blednicy – 50 g sproszkowanego korzenia kobylaka i 100g sproszkowanego liścia pokrzywy mieszamy z 500g powideł, mieszankę przyjmujemy 1-2 razy dziennie po 1-1,5 łyżki w blednicy.
LITERATURA
I. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6.
II. Waleria Olechnowicz-Stępień, Eliza Lamer-Zarawska: Rośliny lecznicze stosowane u dzieci. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1992, s. 261. ISBN 83-200-1594-4.
III. https://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Rumex+hydrolapathum
IV. https://www.wildlifetrusts.org/wildlife-explorer/wildflowers/water-dock
V. https://www.czytelniamedyczna.pl/2582,waciwoci-lecznicze-szczawi-rumex-sp-l.html
VI. Źródło ryciny: Meneerke bloem – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10439741