Śliwa tarnina (Prunus spinosa)
Śliwa tarnina (Prunus spinosa) – krzew należący do rodziny różowatych (Rosaceae), występujący w przeważającej części Europy, a także w Afryce północnej i Azji zachodniej. Natomiast w Polsce rośnie na brzegach lasów, w zaroślach, na miedzach i słonecznych zboczach, od niżu po niższe partie górskie. Preferuje przy tym gleby gliniaste i kamieniste. Śliwa tarnina osiąga wysokość od 1 do 3 metrów oraz jest ciernistym i dobrze rozgałęzionym krzewem. Liście są podłużnie eliptyczne, o krótkich ogonkach i piłkowanych brzegach. Białe kwiaty pojawiają się w kwietniu i występują do maja, wykształcają się wcześniej niż liście. Są to kwiaty promieniste, pojedyncze o krótkich szypułkach i kielichu składającym się z 5 podłużnych działek. Owoc stanowi drobny, kulisty, niebieskoczarny pestkowiec z niebieskawym nalotem. Owoce tarniny dojrzewają w Polsce we wrześniu, utrzymując się aż do późnej jesieni. Jednakże w smaku są dosyć cierpkie.
Surowcem jest kwiat tarniny (Flos Pruni spinosae) i owoc (Fructus Pruni spinosae). Należy zbierać świeżo rozwinięte kwiaty bez widocznej rosy lub kropli deszczu (po obeschnięciu). Ponadto suszy się je w stanie luźnym, w zacienionym i przewiewnym miejscu (zaleca się stosowanie suszarni o temperaturze do 35 °C). Natomiast owoce należy zbierać w dojrzałej formie, gdy nie będą jeszcze zbyt miękkie. Należy je wysuszyć w suszarni, gdzie początkowo jest niska temperatura, a następnie stopniowo podnosi się temperaturę do 60 °C.
SKŁADNIKI AKTYWNE
W kwiatach tarniny zawarte są flawonoidy (kwercetyna, kemferol i jego ramnozyd), węglowodany, sole mineralne i niewielkie ilości glikozydu cyjanowodorowego.
Owoce tarniny zawierają garbniki, glikozydy (amigdalina), antocyjany, pektyny, fitosterol, węglowodany, kwasy organiczne i witaminy (C, prowitamina A), a także składniki mineralne.
DZIAŁANIE
a) Kwiaty – wykazują łagodne działanie moczopędne, lekko przeczyszczające i moczopędne.
b) Owoce – wykazują działanie przeciwbiegunkowe, łagodnie zapierające, przeciwzapalne, uspokajające i antybakteryjne (słabe).
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Kwiaty tarniny stosowane są pomocniczo w stanach zapalnych dróg moczowych, gdyż działają one moczopędnie i łagodzą stany zapalne dróg moczowych (flawonoidy). Ponadto usuwają z organizmu nadmierną ilość jonów sodu oraz szkodliwe metabolity. Polecane są na zaparcia i w nieintensywnych zaburzeniach trawienia (zwłaszcza u dzieci i osób starszych), ponieważ działają łagodnie rozwalniająco (przeczyszczająco). Ponadto kwiat tarniny zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń włosowatych oraz zwiększają ich elastyczność.
Owoce tarniny w większej ilości działają łagodnie zapierająco i przeciwzapalnie oraz hamują rozwój bakterii w układzie pokarmowym (słabiej niż owoc borówki czernicy). Stosuje się je w mało intensywnych biegunkach oraz w nieżycie żołądka i jelit.
Kwiat tarniny wchodzi w skład mieszanki rozwalniającej razem z owocem bzu czarnego, owocem kminu, owocem szakłaku pospolitego, korzeniem lukrecji. Natomiast owoc jest składnikiem mieszanki przeciwbiegunkowej razem z liściem poziomki, liściem pokrzywy, liściem orzecha włoskiego, liściem szałwii i zielem dziurawca. Warto również wiedzieć, że surowiec pochodzący z innego gatunku śliwy: kora śliwy afrykańskiej zawiera kompleks lipidowo-sterydowy, który wykazuje działanie regenerujące w stosunku do komórek nabłonka prostaty. Ułatwia on również oddawanie moczu. Ze względu na te właściwości jest on zalecany w początkowym okresie gruczolaka prostaty (preparat Tadenan).
PRZECIWWSKAZANIA
Przy stosowaniu owoców nie należy stosować większych ilości witaminy C, gdyż zawarta w nich amigdalina i cyjanowodór mogą prowadzić wtedy do zatruć. Natomiast w zalecanych dawkach i przy prawidłowym stosowaniu surowiec nie wywiera efektów obocznych na organizm.
STOSOWANIE
Owoce i kwiat – głównie w formie mieszanek z innymi ziołami (mieszanka moczopędna, rozwalniająca, kwiat – w mieszance zapierającej). Owoc można stosować w formie przetworów takich jak dżemy czy galaretki.
- Odwar z kwiatów tarniny – 1 łyżkę kwiatów tarniny należy zalać szklanką wody i gotować przez 3 min (pod przykryciem). Następnie całość należy odstawić na 15 minut i przecedzić. Odwar pijemy po 1/3 szklanki od 2 do 3 razy dziennie między posiłkami. Stosujemy go w celu poprawy przemiany materii i jako środka łagodnie moczopędnego. 1-2 łyżki tego samego odwaru można podawać dla małych dzieci w zaparciach (2-5 razy dziennie).
- Mieszanka oczyszczająca krew – po 20 g kwiatu tarniny, liści pokrzywy, kwiatostanu bzu czarnego i 40g liści brzozy, należy wymieszać ze sobą. 1 łyżkę mieszanki zalewamy do wrzątkiem do pełna szklanki i odstawiamy do naparzenia. Napar można posłodzić miodem. Pijemy go przy śniadaniu lub do kolacji.
LITERATURA
I. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
II. Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski: ROŚLINY LECZNICZE i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.
III. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
IV. Edyta Überhuber, Jan Schulz: Leki z Bożej apteki. Chrześcijański Instytut Wydawniczy „Znaki Czasu” , Warszawa 2007. ISBN: 978-83-7295-093-2
V. Waleria Olechnowicz-Stępień, Eliza Lamer-Zarawska: Rośliny lecznicze stosowane u dzieci. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1992, s. 261. ISBN 83-200-1594-4.
VI. Źródło ryciny: Derzsi Elekes Andor – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=42174139