Droga do natury

Ślaz dziki (Malva Sylvestris, ang. Common Mallow), syn. Ślaz leśny – roślina dwuletnia lub bylina należąca do rodziny Ślazowatych (Malvaceae), której naturalny obszar występowania obejmuje tereny od północnego wybrzeża Afryki po niemalże całą Europę oraz tereny Azji środkowej. Jednakże pierwotnie występował w Afryce północnej i subtropikalnym obszarze Azji. Natomiast w Polsce można ją spotkać na przydrożach, miejscach ruderalnych, w pobliżu domostw, od niżu po niższe partie górskie. Preferuje gleby lekkie, zasobne w składniki pokarmowe. Sadzi się ją jako roślinę ozdobną oraz uprawną, która jednak czasem dziczeje.

Ślaz dziki może osiągać wysokość 30 – 120 cm (zazwyczaj jej łodyga osiąga do 1 metra długości). Łodyga może być leżąca lub wznosząca się i jest owłosiona. Natomiast liście są dłoniaste, karbowane, 3-, 5- lub 7-krotnie klapowane z długim ogonkiem. Ponadto od lipca do września można spotkać purpurowo-różowe promieniste kwiaty z obecnymi ciemniejszymi żyłkami. Są stosunkowo duże i występują po kilka w kątach liści. Natomiast owoc stanowi szypułka.

Surowcem zielarskim są kwiaty bez szypułek (Flos Malvae silvestris) i liście (Folium Malvae silvestris). Kwiat ślazu można zbierać przez całe lato, zrywając przy tym świeżo rozwinięte kwiaty bez szypułek. Ponadto uważając, aby ich nie zgniatać. Następnie zebrany surowiec należy rozłożyć luźno w ciemnym i przewiewnym miejscu. Natomiast liść zbiera się także w okresie kwitnienia postępując z nim podobnie jak z kwiatem. Surowcem równowartościowym jest także kwiat ślazu zaniedbanego (Malva neglecta).

SKŁADNIKI AKTYWNE

Kwiat ślazu zawiera śluzy (do 6%, czasem więcej), glikozydy antocyjanowe (malwina i delfinidyno-3-glukozyd), kwasy organiczne, fitosterol, a także sole mineralne. Natomiast liść ślazu zawiera śluzy (do 9%), garbniki, kwasy organiczne, witaminy (C, karoteny) i sole mineralne.

DZIAŁANIE

Ślaz dziki wykazuje działanie powlekające, łagodzące, przeciwzapalne i zmiękczające. Natomiast liście ślazu ze względu na zawartość garbników działają również ściągająco.

WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE

Ślaz dziki stosuje się w leczeniu dokuczliwego kaszlu (zwłaszcza ze skąpą flegmą, w suchym kaszlu) i stanach zapalnych górnych dróg oddechowych. Ma szczególne zastosowanie w nieżycie krtani, gardła, w trudnościach z odkrztuszaniem, ponieważ zawarty w nim śluz powleka błony śluzowe jamy ustnej, krtani i gardła, osłania je przed podrażnieniami oraz wspomaga ruch nabłonka rzęskowego ułatwiając odkrztuszanie. Ze względu na poprawę funkcjonowania błony śluzowej górnego układu oddechowego może być z powodzeniem stosowany w stanach nieżytowych nosa.

Śluz zawarty w ślazie powleka błony śluzowe przełyku i żołądka, ale nie jest odporny na działanie hydrolityczne, dlatego powinien być stosowany w formie nierozcieńczonego ekstraktu wodnego. Stosowany jest również przy wrzodach żołądka i dwunastnicy, w nadmiernym wydzielaniu kwasu solnego w żołądku. Jednakże w nieżycie przełyku lub żołądka stosuje się go w mieszankach z innymi surowcami obfitującymi w śluz. Ślaz dziki ma również zastosowanie w zaparciach, których przyczyną jest ustanie ruchów perystaltycznych jelit (np. towarzyszących otyłości).

Zewnętrznie używany jest jako środek zmiękczający w leczeniu wrzodów skóry, czyraków, w zapaleniu spojówek, na oparzenia i jako środek do płukania jamy ustnej oraz jako dodatek do kąpieli.

PRZECIWWSKAZANIA

Nie stwierdza się działań ubocznych przy zalecanym stosowaniu.

STOSOWANIE

W postaci odwarów, naparów, płukanek i jako składnik mieszanek ziołowych (wykrztuśnych i przeciwzapalnych). Ponadto liść tak jak i inne części zielone ślazu ze względu na słodki smak i dużą zawartość witamin mogą być spożywane w postaci sałatek i jako dodatek do zup lub przypraw. Obydwa surowce mogą być również stosowane u dzieci.

• Napar z kwiatów malwy – 1-2 łyżki kwiatów zalewamy 1-1,5 szklanki wody. Napar pijemy po 1/3 szklanki 3 razy dziennie. Można nim płukać gardło lub stosować u dzieci w formie lewatywy.
• Odwar – dwie łyżki kwiatów ślazu i jedną łyżkę liści prawoślazu na dwie szklanki wody gotujemy przez 3-5 minut. Po odcedzeniu odwar pijemy w dwóch porcjach. U osób starszych , przy otyłości, w leczeniu zaparć atonicznych i w stanach zapalnych przełyku i żołądka.
• Mieszanka do płukania gardła – równe ilości liści ślazu, liści prawoślazu, kwiatów bzu czarnego i kwiatu rumianku należy zmieszać ze sobą i przygotować napar. Napar ten stosujemy w przewlekłych i ostrych stanach zapalnych gardła.
• Mieszanka stosowana w nieżycie jelit – należy wymieszać ze sobą 50 g kwiatów ślazu i kwiatów lipy oraz 20 g kwiatów nagietka. Następnie 1 łyżkę mieszanki należy zalać szklanką wrzątku i przecedzić. Należy pić od ¼ do ½ szklanki po kilka razy dziennie (u małych dzieci zalecana jest mniejsza ilość).
• Odwar na zaparcia przy atonii jelit – do garnka należy wsypać 2 łyżki kwiatów ślazu i łyżkę liści prawoślazu, wlać 2 2 szklanki wody, a następnie gotować od 3 do 5 minut. Po odcedzeniu odwar należy wypić w dwóch porcjach. Odwar ten stosujemy u osób starszych, otyłych w zaparciach spowodowanych zmniejszeniem lub całkowitym ustaniem ruchów perystaltycznych jelit. Można go również stosować w stanach zapalnych żołądka i przełyku.

LITERATURA

I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4.

II. Jadwiga Górnicka: Apteka Natury. Warszawa, AWM. ISBN: 83-85904-71-9.

III. Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski: ROŚLINY LECZNICZE i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.

IV. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6.

V. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X.

VI. Waleria Olechnowicz-Stępień, Eliza Lamer-Zarawska: Rośliny lecznicze stosowane u dzieci. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1992, s. 261. ISBN 83-200-1594-4.

VII. Źródło ryciny: Gunnar Creutz – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=25831419