Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria)
Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria) – to bylina należąca do rodziny różowatych (Rosaceae), występująca w strefie klimatu umiarkowanego Europy po Kaukaz włącznie oraz w krajach leżących w basenie Morza Śródziemnego, a także w Azji zachodniej. Rośnie na zboczach, pastwiskach, w widnych lasach, porębach, zaroślach, na ubogich łąkach i miedzach od nizin po niższe partie górskie, przy czym preferuje gleby lekkie. Rzepik pospolity osiąga wysokość 30 – 100 cm (rzadko nawet 150 cm). Łodyga jest wzniesiona ze sztywnymi włoskami. Występuje ulistnienie przerywano-pierzaste i liść złożony: listki siedzące, różniące się wielkością, głęboko ząbkowane i podłużnie eliptyczne lub jajowate. Natomiast listek szczytowy jest ogonkowy. Kwitnie od czerwca do sierpnia na żółto lub ciemnożółto. Występują kwiaty promieniste, które zebrane są na wierzchołku łodygi w długie i dosyć liczne luźne grona. Natomiast owoce rzepiku stanowią niełupki.
Surowcem zielarskim może być sam liść lub ziele rzepiku (Herba Agrimoniae) zbierane w okresie kwitnienia. Najlepsze efekty lecznicze przynosi świeże ziele z kwiatami.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Ziele rzepiku zawiera garbniki pirokatechinowe (2-5%), barwniki flawonowe (kwercetyna), gorycze, witaminy (kwas nikotynowy, witamina B1, C, K), cholinę, sole mineralne (krzemionka). Ponadto zawiera gorycze, triterpeny, niewielką ilość olejku eterycznego, kwasy organiczne (kwas cytrynowy, askorbowy), gumy i fitosterol.
DZIAŁANIE
Rzepik pospolity wykazuje działanie ściągające, przeciwzapalne, moczopędne, wspomagające gojenie się tkanek, przeciwkrwotoczne, żółciopędne, pobudzające trawienie, przeciwbiegunkowe, lekkie działanie przeciwwirusowe i antybakteryjne oraz przeciwcukrzycowe.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria) stosowany wewnętrznie wykazuje łagodne działanie ściągające na błonę śluzową układu pokarmowego. Jego wyciągi działają przeciwzapalnie w obrębie układu pokarmowego i hamują nadmierny wzrost jej flory bakteryjnej oraz są pomocne w leczeniu biegunek (zwłaszcza u dzieci). W pewnym stopniu zwiększa również wydzielanie soku żołądkowego. Właściwości te przypisuje się zawartych w rzepiku goryczom. Z tych powodów stosuje się go w nieżycie żołądka i jelit i braku apetytu. Ponadto wyciągi z ziela rzepiku zwiększają wydzielanie żółci, ułatwiają jej odpływ do dwunastnicy i chronią miąższ wątroby i zapobiegają jej stłuszczeniu. Regulują pracę wątroby, żołądka i jelit pomagając w ich prawidłowym funkcjonowaniu, jednocześnie regulując metabolizm. Dzięki temu mogą być stosowane przy zastoju żółci, w leczeniu schorzeń wątroby oraz w problemach z trawieniem i przyswajaniem pokarmów. Ponadto picie naparu z ziela rzepiku przez karmiące matki pomaga pozbyć się problemów z biegunkami u dzieci.
Rzepik pospolity wzmacnia naczynia włosowate jednocześnie zapobiegając niewielkim krwawieniom. Natomiast ze względu na działanie moczopędne i antybakteryjne stosuje się go w schorzeniach dróg moczowych (np. kamica nerkowa czy zapalenie pęcherza). Niektórzy badacze zalecają stosowanie ziela rzepiku w przypadku obecności pasożytów w przewodzie pokarmowym (robaki obłe). Ponadto wyciągom z rzepiku przypisuje się pewne ogólne działanie uspokajające.
Stosowany zewnętrznie w przypadku stanów zapalnych w obrębie jamy ustnej i gardła (w formie płukanki). Również tych spowodowanych awitaminozą. Ponadto w stanach zapalnych pochwy (irygacje), w infekcjach towarzyszących zranieniom. Natomiast w formie okładów stosuje się go w powracających wykwitach skórnych (w tym na opryszczkę, półpasiec), łuszczycy (zapobiega łuszczeniu się skóry), w zapaleniu spojówek oraz w żylakach odbytu (hemoroidy).
Najczęściej stosowany jest jako składnik mieszanek ziołowych, w tym m. in. Cholegran i Gastrogran.
Rzepik szczeciniasty (A. pilosa) wykazuje podobne działanie, ale hamuje również krwawienie z nosa. Ponadto chroni przed negatywnymi skutkami stanu zapalnego i działaniem toksyn.
PRZECIWWSKAZANIA
Ziele rzepiku jest bezpieczne do stosowania w zalecanych dawkach tj. do 3 g na dzień. Z uwagi na zawartość garbników w większych dawkach teoretycznie może wywołać nudności, wymioty, podrażnienie żołądka i wątroby. Natomiast Rzepik szczeciniasty jest przeciwwskazany do stosowania w nadmiernym stanie zapalnym.
STOSOWANIE
W postaci odwaru, naparu, płukanek lub w mieszankach z innymi ziołami.
- Napar – (Infusum Herba Agrimoniae) – 1–2 łyżki ziela rzepiku zalewamy do pełna szklanki gorącą wodą. Napar pijemy po 1/3 – ½ szklanki 2-3 razy dziennie pół godziny przed posiłkiem w schorzeniach żołądkowo-jelitowych.
- Odwar (Decoctum Herba Agrimoniae) – 2 łyżki ziela na szklankę wody należy gotować przez 5-7 minut, a następnie przecedzić. Stosujemy go do okładów, irygacji, a także jako płukankę (po wymieszaniu z łyżeczką miodu i gliceryny).
- Odwar na zapalenie migdałów – równe ilości ziela rzepiku, ziela dziurawca, ziela krwawnika mieszamy ze sobą. Następnie 3 łyżki strączków fasoli na litr wody należy gotować przez 15 minut, po czym należy dodać łyżkę wcześniej przygotowanej mieszanki i odstawić do naciągnięcia. Odwar pijemy w trzech porcjach w ciągu dnia przed posiłkiem.
- Nalewka rzepikowa – jedną część rzepiku należy zalać pięcioma częściami spirytusu. Nalewkę stosujemy 2 razy dziennie po 20 kropli przy gośćcu.
- Wino ziołowe przy kolce wątrobowej – po 20 g ziela biedrzeńca mniejszego, ziela bluszczu, ziela mięty, ziela piołunu, ziela rzepiku i szyszek chmielu należy wymieszać ze sobą, a następnie 3 łyżki mieszanki zalewamy 1 litrem wina lub moszczu jabłkowego. Całość należy podgrzać do wrzenia i wlać do termosu. Płyn stosujemy na ciepło 8-9 razy w ciągu dnia po 1 łyżce.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
III. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
IV. Jadwiga Górnicka: Apteka Natury. Warszawa, AWM. ISBN: 83-85904-71-9
V. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
VI. Edyta Überhuber, Jan Schulz: Leki z Bożej apteki, Chrześcijański Instytut Wydawniczy „Znaki Czasu” , Warszawa 2007. ISBN: 978-83-7295-093-2
VII. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-604/agrimony
VIII. Źródło ryciny: AnRo0002 – Own work, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=93983762