Rumianek pospolity (Matricaria recutita)
Rumianek pospolity (Matricaria recutita) – jednoroczna roślina z rodziny Astrowatych (Asteraceae, syn. Compositae – Złożone), pochodząca z południowo-wschodniej Europy i południowo-zachodniej Azji skąd rozprzestrzeniła się na większą część Europy. Natomiast w Azji sięga po Syberię i od Kaukazu po Chiny. Poza tym występuje również w Australii oraz w Ameryce Północnej. W Polsce można go spotkać na ugorach, polach, placach wiejskich, rumowiskach, przy drogach i murach. Występuje przede wszystkim w cieplejszych miejscach, częściej na zachodzie kraju, przy czym preferuje gleby gliniaste, niewapienne. Rumianek pospolity osiąga wysokość 10 – 50 cm. Łodyga jest wzniesiona, rozgałęziona. Liście delikatne, 2-3 krotnie pierzaste. Kwiaty w koszyczkach zebranych w wiechy, dno kwiatowe jest puste, występują białe kwiaty języczkowate (po zewnętrznej stronie) i żółte (po wewnętrznej stronie). Można je spotkać od maja do lipca.
Surowcem zielarskim jest kwiat rumianku (koszyczek kwiatowy – Anthodium Chamomillae, syn. Flos Chamomillae). Kwiaty rumianku bezpromieniowego maja mniejszą wartość leczniczą.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Kwiat rumianku pospolitego zawiera olejek lotny (ok. 1%), w którego składzie występuje 6-15% chamazulenu (o niebieskiej barwie), α-bisabolol i jego tlenki (25-50%) oraz spiroeter czyli en-in-dicykloeter (6-10%). Poza olejkiem występują flawonoidy (apigenina, luteolina i kwercetyna oraz ich glukozydy), kumaryny (umbeliferon, herniaryna), śluzy (do 17%), cholina, karotenoidy i sole mineralne..
DZIAŁANIE
Rumianek pospolity wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwskurczowe, antyseptyczne, antyalergiczne, tonizujące skórę i uspokajające. Ponadto przyspiesza trawienie, działa przeciwzdęciowo, przeciwwymiotne i przeciwgorączkowe.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Napar z kwiatów ze względu na działanie uspokajające jest używany w stresie, stanach lękowych i bezsenności. Stosuje się go problemach z trawieniem, skurczach żołądka i jelit, przy braku łaknienia (również u małych dzieci), we wrzodziejącym zapaleniu jelit, w częstym zapaleniu kłębuszków nerkowych i pęcherza, w mdłościach (w tym również podczas ciąży), a także przy nieżycie nosa, w zmniejszonej tolerancji na chemioterapeutyki, przeziębieniu i pleśniawkach. Rumianek pospolity wykazuje działanie przeciwzapalne na błony śluzowe i przeciwskurczowe na mięśnie gładkie układu pokarmowego i moczowego (w mniejszym stopniu), przywraca właściwą perystaltykę jelit, zapobiega wzdęciom, działa wiatropędnie . Zawarty w nim chamazulen wykazuje działanie antyalergiczne, ponieważ aktywuje układ przysadkowo-nadnerczy, powodując zwiększenie uwalniania ACTH i kortyzonu. Natomiast spiroeter hamuje wydzielanie hormonów stymulujących powstawanie stanów zapalnych (histamina, serotonina i bradykinina). Ponadto, zawarty w nim chamazulen również hamuje syntezę histaminy.
U dzieci podawany jest przy nadmiernym pobudzeniu ruchowym, chorobie lokomocyjnej, zaburzeniach w trawieniu i kolkach jelitowych oraz na owsiki. Napar z kwiatów również jest również pomocny w alergicznym nieżycie nosa.
Zewnętrznie w postaci odwaru stosowany jest przy stanach zapalanych skóry i błon śluzowych (owrzodzenia skóry, żylaki odbytu, żylaki kończyn dolnych, rumień, świąd skóry, odleżyny czy podrażnienia skóry u noworodków) oraz do płukania jamy ustnej (np. w anginie). Ponadto przydatny jest na oparzenia słoneczne i oparzenia promieniami Roentgena. Napar można również stosować w chorobach oczu (zapaleni rogówki i tęczówki, alergiczne i ropne zapalenie spojówki), a aerozol w zapaleniu górnych dróg oddechowych i w leczeniu dychawicy oskrzelowej u dzieci, w katarze siennym i do pielęgnacji skóry głowy. Natomiast w formie irygacji – przy nieżycie nosa oraz zapaleniu dróg moczowo-płciowych kobiety (zapalenie szyjki macicy i pochwy). W formie lewatyw stosowany bywa również przy częstych zaparciach.
Rumianek wchodzi w skład mieszanek: Pyrosan, Nervosan i Vagosan.
PRZECIWWSKAZANIA
Należy unikać kontaktu ze świeżą rośliną ze względu na ryzyko podrażnienia skóry.
STOSOWANIE
Głównie w postaci naparu, odwaru, a poza tym w formie płukanek, irygacji, okładów i kąpieli. W postaci lewatyw przy częstych zaparciach (rano i wieczorem po pół litra z odwaru rumianku – stosować aż do uregulowania wypróżnień do 2-3 na dobę).
- Napar (Infusum Anthodium Chamomillae) – 0,5-1 łyżki kwiatów należy zalać wrzącą wodą do 0,5 – 1 wysokości szklanki i zaparzać pod przykryciem przez 15 minut, a następnie przecedzić. Napar pijemy po ¼ szklanki 3 razy dziennie między posiłkami. Można go stosować zewnętrznie do okładów, irygacji, przymoczek, kąpieli, tamponów i w formie aerozolu, przy czym na zakażenia bakteryjne korzystne jest łączenie go z innymi ziołami (liść szałwii, ziele tymianku, kłącze pięciornika, liść babki, liść orzecha włoskiego, liść melisy, liść mięty pieprzowej, korzeń omanu, liść i owoc borówki brusznicy, ziele macierzanki).
- Mieszanka przy nerwicy serca – po 30 g kwiatów rumianku, korzenia waleriany oraz po 20 g kwiatów lawendy i liścia mięty pieprzowej należy zmieszać ze sobą, po czym 1-2 łyżki mieszanki należy zalać pół litra wrzącej wody i odstawić na 2-3 godziny. Następnie podgrzaną całość pijemy 2-3 razy dziennie po szklance
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
IV. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
V. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
VI. Edyta Überhuber, Jan Schulz: Leki z Bożej apteki, Chrześcijański Instytut Wydawniczy „Znaki Czasu” , Warszawa 2007. ISBN: 978-83-7295-093-2
VII. Źródło ryciny: Isidre blanc – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=37567692