Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis)
Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) – to wieloletnia i wiecznie-zielona krzewinka z rodziny wargowych (syn. jasnotowate – Lamiaceae). W sposób naturalny występuje w południowej Europie (w krajach Śródziemnomorskich), gdzie jest również od dawna uprawiana. Obecnie można go znaleźć na wielu kontynentach, gdzie uprawia się go w celach kulinarnych, leczniczych i dekoracyjnych. Należy do gatunków odpornych na brak wilgoci w glebie i okresy wyższych temperatur dzięki czemu może rosnąć na glebach suchych, skalistych, piaszczystych czy ubogich w składniki odżywcze.
Rozmaryn lekarski może rosnąć na wysokość 2 metrów, a jego jego kanciasta łodyga może być wyprostowana lub płożąca. Posiada drobne, szare owłosienie, a na drugi rok drewnieje. Wytwarza zimozielone liście o wąsko-lancetowatym kształcie przypominającym spłaszczoną igłę o 1-5 cm długości i 1-2 mm szerokości. Kwitnie w kwietniu i maju w kolorze niebieskim bądź bladoniebieskim.. Wytwarza kwiatostan groniasty o 5-10 kwiatach o kielichu dwuwargowym, dzwonkowatym o długości 5-6 mm. Jego dolna warga jest podwójnie ząbkowana, a górna – mała, potrójnie ząbkowana.
Surowcem zielarskim są liście (Folium Rosmarini) i otrzymywany z nich olejek eteryczny.
SKŁADNIKI AKTYWNE
W skład surowca wchodzi olejek eteryczny (do 2,5%) zawierający α-pinen, kamfen, cyneol (ok. 30% zaw. olejku), borneol, octan bornylu, limonen, felandren i myrcen. Ponadto rozmaryn lekarski zawiera flawonoidy (pochodne luteoliny i apigeniny), kwasy polifenolowe (kwas rozmarynowy, kwas kawowy), triterpeny (kwas ursolowy, kwas oleanolowy), garbniki, gorycze (pikrosalwina – ok. 1,2%) i fitosterole (β-sytosterol).
DZIAŁANIE
Rozmaryn lekarski wykazuje działanie ściągające, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, antyseptyczne, moczopędne, przyśpieszające trawienie (zwiększa wydzielanie soku żołądkowego), żółciopędne, uspokajające i przeciwlękowe. Ponadto działa napotnie, przeciwdepresyjnie, wzmacnia układ nerwowy, działa przeciwskurczowo, pobudza krążenie (również w skórze) i wzmacnia czynność serca.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Ponieważ rozmaryn lekarski pobudza krążenie stosuje się go w czasie przemęczenia i przepracowania, ale również w czasie bólu głowy, przy migrenie. Ponadto jako środka wzmacniającego pamięć, a także w problemach trawiennych i niedokwaśności (zawarte w nim gorycze wzmagają wytwarzanie soku żołądkowego), w niedostatecznym wywarzaniu żółci i przy braku apetytu, gdyż poprawia perystaltykę jelit, działa wiatropędnie, wzmaga przepływ żółci do dwunastnicy. Ze względu na składniki zawarte w jego olejku eterycznym rozmaryn wykazuje działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie jelit, dróg żółciowych i moczowych. Dzięki temu może być również stosowany w stanach skurczowych jelit, dróg żółciowych i moczowych. Natomiast zawarte w surowcu flawonoidy działają moczopędnie. Ponadto surowiec podwyższa sprawność fizyczną, również u rekonwalescentów w starszym wieku. Co ważne dla kobiet – rozmaryn lekarski może przyśpieszać dzień rozpoczęcia miesiączki.
Ponadto, olejek rozmarynowy stosuje się zewnętrznie do nacierania przy zapaleniu korzonków nerwowych, zapaleniu stawów (również w RZS), bólach mięśniowych, w osłabieniu krążenia obwodowego i do odstraszania owadów. Japońscy naukowcy odkryli, że inhalacja olejkiem rozmarynowym powoduje obniżenie poziomu kortyzolu, natomiast podwyższa poziom neuroprzekaźnika – dopaminy. Ma to związek z wpływem na poziomy ekspresji genów acetylocholiny, choliny i Gap43 . Ma to znaczenie w leczeniu permanentnego stresu, a także chorób psychicznych. Rozszerza on naczynia włosowate, zwiększa ukrwienie skóry oraz działa bakteriobójczo na gronkowce i paciorkowce.
Przypuszcza się również, że rozmaryn przyciemnia siwe włosy. Ponadto ma on zastosowanie w kosmetyce ze względu na stymulację rozwoju mieszków włosowych i zdolność do usuwania łupieżu oraz na właściwości ochronne przed działaniem promieni słonecznych. Pomocniczo stosowany jest także do nacierań w zapaleniu opłucnej i w dermatozach bakteryjnych.
PRZECIWWSKAZANIA
Należy zachować ostrożność w stosowaniu wewnętrznym u kobiet w ciąży.
STOSOWANIE
Wewnętrznie w postaci naparu. Zewnętrznie do kąpieli lub w postaci olejku lub maści..
- Napar (Infusum folium Rosmarini) – łyżkę ziół należy zalać gorącą wodą i pozostawić na kilka minut pod przykryciem. Napar pijemy po ¼ szklani 3 razy dziennie jako środek przeciwskurczowy lub stosujemy go do okładów.
- Kąpiel lecznicza – należy przygotować napar z 50-60 g liści na 2-3 litry gorącej wody. Napar wlewamy do wanny i dopełniamy do 1/3 objętości (należy utrzymać temperaturę 37-38 °C). kąpiel należy prowadzić przez co najmniej 15 minut. Można stosować również olejek rozmarynowy. Stosuje się ją zwłaszcza zimową pora do poprawy krążenia krwi.
LITERATURA
I. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6Rudi Beiser,III. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6.
II. Beiser Rudi; tłum. Wojciech Zahaczewski: Ziołowe szczęście. Wyd. Bellona. Warszawa 2015. ISBN 978-83-11-14422-4.
III. https://pharmeasy.in/blog/ayurveda-uses-benefits-side-effects-precautions-of-rosemary/
IV. https://bmccomplementmedtherapies.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12906-017-2060-1
V. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-154/rosemary
VI. https://www.cabi.org/isc/datasheet/47678
VII. Źródło ryciny: David Stang. First published at ZipcodeZoo.com, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=60996604