Droga do natury

Rdest ptasi, rdest różnolistny (Polygonum aviculare) – jednoroczna (czasem dwuletnia) roślina należąca do rodziny Rdestowatych (Polygonaceae), występująca w przeważającej części Europy. W Polsce można ją spotkać na polach, przydrożach, ścieżkach i na piaszczystych nieużytkach od niżu po tereny górskie. Rdest ptasi preferuje gleby zasobne w azot. Natomiast jego rozesłana i rozgałęziona łodyga osiąga długość od 10 do 50 cm i jest walcowatego lub kanciastego kształtu. Liście są drobne i mogą mieć kształt eliptyczny, równowąski lub lancetowaty o falistym i szorstkim brzegu. Są to siedzące, tworzące u nasady błoniaste przylistki (tzw. gatki). Ponadto od czerwca do września (czasem do października) w kątach liści można spotkać zielonawo-białawe lub czerwonawo-białawe kwiaty (rosnące po 2-5). Natomiast owoc barwy brązowej stanowi trójkątny orzeszek.

Surowcem zielarskim jest ziele rdestu ptasiego (Herba Polygoni avicularis) zebrane na jesieni (bez dolnej, bezlistnej części) gdy widoczne są jeszcze kwiaty. Surowiec po zebraniu należy suszyć w miejscach suchych i zacienionych.

SKŁADNIKI AKTYWNE

Ziele rdestu zawiera glikozydy flawonoidowe (awikularyna, hiperozyd i kwercetryna), kwasy fenolowe (kwas kawowy, chlorogenowy, p-kumarowy i galusowy), garbniki (ok. 1,4%, w tym D-katechina i leukodelfinidyna). Ponadto rdest ptasi zawiera sole mineralne (do 8%) w obrębie których występują związki krzemowe (rozpuszczalne i nierozpuszczalne w wodzie); węglowodany (fruktoza), oraz nieznaczne ilości witaminy C. Surowiec zawiera również związek mający zdolność do rozkładania witaminy B1 (czynniki antytiaminowy). Co ciekawe korzeń rdestu ptasiego zawiera niebieski barwnik – indygo.

DZIAŁANIE

Pobudzające przemianę materii, żółciopędne, moczopędne, przeciwzapalne, wspomagające układ trawienny, wzmacniające na wątrobę

WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE

Ziele Rdestu ptasiego jest szczególnie polecane osobom mającym problem z zachowaniem prawidłowej przemiany materii, problemami z trawieniem i nadmiernym odkładaniem związków zapasowych. Zawarte w wyciągu wodnym z ziela flawonoidy działają moczopędnie oraz powodują usuwanie szkodliwych metabolitów (w tym mocznika) i nadmiaru jonów chloru i sodu. Jednocześnie zawarte w nim rozpuszczalne związki krzemowe działają jako koloid ochronny zapobiegając powstawaniu kamieni moczowych. Dzięki temu surowiec poprawia równowagę między ilością krystaloidów i koloidów w moczu. Ze względu na to ziele rdestu stosuje się w problemach z wydalaniem moczu, w kamicy moczanowej (w kamicy szczawianowej i fosforanowej), w oksalurii i fosfaturii.

Natomiast obecność rozpuszczalnych form krzemionki łącznie z D-katechiną i flawonoidami powoduje wzmocnienie ścian naczyń krwionośnych i zmniejszenie ich przepuszczalności dla osocza i erytrocytów. Składniki te poprawiają elastyczność skóry i przyśpieszają rozwój tkanki łącznej (rany, po operacjach) a także hamują drobne krwawienia wewnętrzne.

Ziele rdestu polecane jest w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit oraz w problemach z prawidłowym funkcjonowaniem wątroby i dróg żółciowych. Zawarte w nim flawonoidy działają rozkurczowo na drogi żółciowe, poprawiają również jej odpływ do dwunastnicy. Zmniejsza przenikanie wody do światła jelit i działa antybakteryjne dzięki czemu można go stosować w leczeniu biegunek i zakażeń układu pokarmowego. Ponadto wspomaga przemianę materii, przyspiesza trawienie oraz chroni wątrobę przed toksycznymi metabolitami. Pomocniczo stosowany jest również w leczeniu miażdżycy naczyń, reumatyzmie, gruźlicy płuc, w pewnych dermatozach (trądzik, świerzbiączka, egzema), w ubytkach tkanki łącznej i skóry, w osłabieniu odporności i elastyczności naczyń włosowatych.

Zewnętrznie surowiec stosowany jest na trudno gojące się rany i blizny, w uszkodzeniu naskórka. Ponadto w stanach zapalnych i zakażeniach bakteryjnych skóry i błon śluzowych. Stosowany jest między innymi do płukania jamy ustnej i gardła oraz w stanach zapalnych pochwy (irygacje) – zwłaszcza w mieszance ziołowej Vagosan.

Wchodzi w skład mieszanek: Cholagoga, Pulmosan, Reumosan, Vagosan i Sklerosan, granulatu Reumogran i preparatu Fitolizyna.

PRZECIWWSKAZANIA

W zalecanych dawkach nie wykazano efektów ubocznych, jednakże przy długotrwałym spożywaniu należy uzupełniać możliwe niedobory witaminy B1.

STOSOWANIE

• Odwar (Decoctum Herba Polygoni aviculare) – 1,5 – 2 łyżek ziela na 2 szklanki wody, po namoczeniu przez 1-2 godziny, należy gotować przez 5-10 minut, a następnie przecedzić do termosu. Odwar pijemy po ½-1/3 szklanki 2-3 razy dziennie. Zewnętrznie stosujemy go do okładów, irygacji i obmywań.
• Mieszanka na kamicę nerkową – należy zmieszać ze sobą po 50 g ziela rdestu ptasiego i połonicznika, po 25 g owoców jałowca, róży, kwiatów wiązówki i ziela skrzypu. Następnie 2,5 łyżki mieszanki należy zalać 3 szklankami wody i gotować pod przykryciem na wolnym ogniu przez 5 minut. Po tym czasie całość należy odstawić na 10 minut i przecedzić przez sitko. Tak sporządzoną mieszankę należy pić w kamicy nerkowej po 1 szklance 3 razy na dzień między posiłkami. Mieszanka ta może być również stosowana w otyłości, problemach skórnych i w leczeniu objawów reumatycznych i w dnie moczanowej.
• Zioła przy wirusowym zapaleniu wątroby (WZW) – należy zmieszać ze sobą po 50 g ziela rdestu ptasiego i pięciornika gęsiego oraz kwiatów rumianku, po 25 g kwiatów bzu czarnego, wrzosu, ziela hyzopu, drapacza i kłączy tataraku. Następnie z mieszanki należy 2-3 łyżek zalać 2,5 szklankami wrzącej wody, najlepiej w hermetycznie szczelnym naczyniu i odstawić na 1 godzinę. Tak sporządzoną mieszankę można stosować pomocniczo w leczeniu objawów wirusowego zapalenia wątroby, ale również w zapaleniu żołądka i jelit.
• Zioła na zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego – należy zmieszać ze sobą po 50 g ziela rdestu ptasiego, kwiatów rumianku i liści mięty pieprzowej, po 25 g liści melisy, ziela dziurawca, korzenia kozłka lekarskiego i owoców kopru włoskiego (lub anyżu). 2 łyżki mieszanki należy wsypać do termosu i zalać 2,5 szklankami wrzącej wody, a następnie zamknąć i odstawić na godzinę czasu. Po odcedzeniu napar należy pić na godzinę przed lub po posiłku.

LITERATURA

I. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5

II. A. Ożarowski, W. Jaroniewski: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa, 1987. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych

III. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6

IV. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X

V. Źródło ryciny: AnRo0002 – Own work, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=34195341