Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris)
Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris L.) – to bylina należąca do rodziny różowatych (Rosaceae) występująca powszechnie na terenie Europy. W Polsce można ją spotkać na łąkach, ścieżkach leśnych i skrajach lasów, po strefę halną w górach, przy czym preferuje ona gleby gliniaste, lekko kwaśne do neutralnego (pH 6-6,5). Przywrotnik pospolity zazwyczaj rośnie na wysokość 15-30 cm, ale może również osiągać 50 cm. Liście są okrągławo-nerkowate z klapowanymi (8-9 razy) i ząbkowanymi do nasady brzegami. W czasie wilgotnych nocy wydzielają one spore ilości wody, która zbiera się na środku blaszki. Okres kwitnienia przywrotnika przypada od czerwca do października. Występujące wtedy kwiaty są małe, zielone lub też żółtozielone o kielichu 4-działkowym, zebrane w szczytową wiechę.
Surowcem jest ziele przywrotnika (Herba Akchemillae). Ziele przywrotnika polnego (Alchemilla arvensis) oraz przywrotnika leśnego (Alchemilla silvestris) dostarcza równoważnego surowca. Podczas zbierania surowca unika się zgrubiałych łodyg i zżółkniętych liści, a także zbyt dojrzałych pędów. Ponadto należy je suszyć w miejscach zacienionych i przewiewnych, a najlepiej w pomieszczeniu o temperaturze 40 °C.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Przywrotnik pospolity zawiera garbniki (4-8%), kwasy organiczne (kwas elagowy), węglowodory (n-dotriakontan), żywice, cukry, gorycze i sole mineralne.
DZIAŁANIE
Przywrotnik pospolity wykazuje działanie ściągające, moczopędne, pobudzające trawienie, tonizujące układ trawienny, przeciwzapalne, przyśpieszające gojenie się ran, a także regulujące miesiączkę.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Ze względu na zawartość garbników ziele przywrotnika polecane jest w biegunce, zwłaszcza bakteryjnych (hamuje rozwój patogennych bakterii w jelitach) oraz w zaparciach (reguluje wypróżnienia). Natomiast pomocniczo można je stosować w leczeniu wrzodów żołądka, dwunastnicy i we wrzodziejącym nieżycie jelita grubego oraz w leczeniu drobnych krwawień z przewodu pokarmowego. Ponadto stosuje się go we wzdęciach, braku łaknienia i problemach z trawieniem pokarmów, ponieważ surowiec zwiększa wydzielanie soku żołądkowego (dzięki zawartości goryczy), wzmaga łaknienie i poprawia przyswajanie składników pokarmowych.
Jest znanym zielem regulującym miesiączkę i obfite nieregularne krwawienia. Stosowany jest również w stanach zapalnych pochwy i w przypadku świądu okolic intymnych (w formie irygacji). Łagodzi stany zapalne, również te przewlekłe, w obrębie jamy ustnej, dziąseł, gardła, a także oczu (m.in. zapalenie spojówek). Ponadto istotne jest jego korzystne działanie na wygląd i stan skóry po oparzeniach, na ubytki skórne czy blizny po ranach, ponieważ wzmaga angiogenezę naczyń włosowatych. Powoduje przy tym zanikanie plam i znamion oraz przywraca odpowiednią elastyczność i odporność naskórka. Stąd też wzięła się polska nazwa rośliny – przywrotnik.
PRZECIWWSKAZANIA
Ze względu na zdolność do wzmacniania czynności macicy odradza się stosowanie ziela przywrotnika u kobiet w ciąży. Ponadto należy mieć na uwadze, że z powodu zawartości garbników surowiec osłabia wchłanianie się mikroelementów z układu pokarmowego.
STOSOWANIE
Ziele przywrotnika stosuje się w postaci płukanek, odwaru, irygacji.
- Odwar (Decoctum Herba Alchemillae) – 1,5-2 łyżki ziela na 1-1,5 szklanki wody należy gotować przez 5 minut, a następnie przecedzić. Odwar pijemy po pół szklanki 2-3 razy dziennie, 30 minut przed posiłkiem. Można go stosować zewnętrznie do płukanek, lewatyw, okładów i irygacji (po rozcieńczeniu 1:1 wodą).
- Mieszanka w nieżycie jelit i biegunce – należy zmieszać ze sobą taką samą ilość ziela przywrotnika, ziela rdestu ptasiego, ziela pięciornika gęsiego, liści mięty pieprzowej i liści poziomki. Po wymieszaniu z całości należy 2 łyżki wsypać do hermetycznie zamykanego naczynia (np. termosu) i zalać 2 szklankami wrzącej wody. Następnie całość należy zakręcić i odstawić na godzinę czasu. Następnie całość można odcedzić, popijając po pół szklanki od 2 do 4 razy na dzień.
- Mieszanka do kąpieli regenerującej skórę – należy zmieszać ze sobą 100 g ziele przywrotnika, po 25 g kwiatów lipy i rumianku, zalać je 2-3 litrami wody, a następnie gotować przez 5 minut pod pokrywką. Po kilku minutach odwar należy przecedzić wlewając go do wanny napełnionej do 1/3 objętości wodą o temperaturze ciała człowieka. Kąpiel powinna trwać przynajmniej 15 minut. Stosuje się go na zmiany skórne takie jak znamiona, plamy i blizny oraz zmarszczki. Odwar ten można stosować do obmywań i okładów twarzy i innych części ciała.
LITERATURA
I. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
II. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
III. A. Ożarowski, W. Jaroniewski: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa, 1987. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
IV. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
V. Źródło ryciny: H. Zell – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8968848