Przytulia czepna (Galium aparine)
Przytulia czepna (Galium aparine, ang. Cleavers) – roczna roślina należąca do rodziny Marzanowatych (Rubiaceae), występująca pospolicie w Europie, Ameryce Północnej (w tym na Grenlandii), Azji oraz Australii. Rośnie na polach, w miejscach ruderalnych, lasach, zaroślach i ogrodach jako panoszący się chwast. Natomiast preferuje gleby gliniaste, wilgotne, bogate w składniki pokarmowe (głównie w azot).
Nazwa rośliny pochodzi od jej zdolności do przylegania do ludzkiej odzieży i do futra zwierząt. Jest to roślina posiadająca czterokanciastą, leżącą lub wspinającą się łodygę o długości od 30 – 150 cm. Liście przytuli są wąskie, lancetowate o długości 2,5 cm lub więcej oraz podobnie jak łodyga posiadają haczykowate włoski. Ponadto wyrastają po 6-8 sztuk z każdego węzła łodygi. Natomiast z kątów liści wyrastają niewielkie białe kwiaty zebrane po 2-5 sztuk w długie wierzchotki. Okres kwitnienia przytuli czepnej przypada w kwietniu. Później pojawiają się szorstkie, pokryte haczykowatym włosiem owoce w postaci rozłupni.
Surowcem jest ziele przytuli. Prażone nasiona stosowano kiedyś jako substytut kawy. Podobne zastosowanie lecznicze ma również Przytulia właściwa (Galium verum).
SKŁADNIKI AKTYWNE
Ziele przytuli i nasiona zawierają glikozydy flawonoidowe (rutyna, pochodne kwercetyny), glikozydy iryoidowe, kumaryny, pewną proteinazę, kwas galusowy i chlorogenowy, olejek lotny i krzem oraz witaminę C.
DZIAŁANIE
Moczopędne, oczyszczające układ limfatyczny, lekko ściągające i łagodzące obrzęk.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Ważną właściwością przytulii jest zdolność do oczyszczania układu limfatycznego i z tego względu stosuje się ją z innymi ziołami tonizującymi do oczyszczania i zregenerowania organizmu (np. po trudach zimy). Stosuje się ją również w leczeniu powiększonych węzłów chłonnych, w różnych stanach chorobowych w celu usunięcia z organizmu toksyn. Przytulia czepna wykazuje również działanie immunomodulujące i wpływ na funkcjonowanie grasicy – sprzyja powstawaniu limfocytów. Poza tym przytulia czepna wspomaga apoptozę komórek raka piersi i gruczolakoraka jelita grubego (badania na liniach: MCF-7 i Caco-2). Może to mieć w przyszłości znaczenie w terapii antynowotworowej.
Stosuje się ja także przy wolu tarczycy, krwawieniach wewnętrznych i w leczeniu nowotworów skóry (również z przerzutami). Ponadto znajduje zastosowanie w leczeniu reumatyzmu, chorób nerek, pęcherza oraz stanach zapalnych dróg moczowych (działanie moczopędne i oczyszczające).
Natomiast zewnętrznie jest stosowana w postaci maści i kremów – w leczeniu łuszczycy, obrzęków przy problemach skórnych (m.in. egzema), a w postaci przymoczek w leczeniu raka skóry (hamuje następowanie przerzutów).
Co ciekawe świeża roślina zawiera enzym, który powoduje ścinanie się mleka. Natomiast zjedzenie korzenia rośliny podobno powoduje zmianę barwy kości u ptaków.
PRZECIWWSKAZANIA
Do tej pory nie stwierdzono, jednakże należy zwracać uwagę na potencjalną możliwość powstania reakcji alergicznej na składniki rośliny.
STOSOWANIE
Ze względu na efektywność zaleca się stosowanie świeżej rośliny w postaci naparu, maceratu, soku, a zewnętrznie w postaci maści i okładów z naparu. Cała nadziemna część rośliny z nasionami jest jadalna, ale najlepiej jest ją ugotować, gdyż jej haczykowate włosie mięknie podczas gotowania. Można ją następnie stosować do przyrządzania zup, gulaszy lub sałatek warzywnych. Natomiast suche nasiona można zmielić aby uzyskać substytut kawy.
- Sok ze świeżego ziela przytuli – 50 ml świeżej i zmielonej przytuli należy wymieszać z 25 ml przegotowanej i niegorącej wody. Po odstawieniu na godzinę sok przeciskamy przez lnianą szmatkę i przechowujemy go w lodówce. Sok zażywa się kilka razy dziennie po 1 łyżeczce.
- Napar – cztery pełne łyżeczki pociętego ziela przytuli zalewamy 500 ml gorącej wody i pozostawiamy na 15 minut. Napar spożywamy kilka razy na dzień.
- Macerat – jedną pełną łyżkę pociętego ziela zalewamy 200 ml wody i pozostawiamy do maceracji na 8 godzin. Następnie całość należy odcedzić. Macerat przyjmujemy przed posiłkami po 1/3 szklanki.
- Maść przytuli – 20 ml świeżego soku z przytuli należy wymieszać z 80 ml smalcu lub maści tranowej. Maść stosujemy przy łuszczycy, zranione miejsca i na niektóre nowotwory skóry.
LITERATURA
I. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
II. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
III. Lidia Wincek: Roślinne terapie antynowotworowe w praktyce terapeutycznej. Vital, Białystok 2017. ISBN: 978-83-65404-64-0.
IV. https://www.verywellhealth.com/cleavers-health-benefits-5084341
V. https://www.eatweeds.co.uk/cleavers-galium-aparine#Habitat_and_Distribution
VI. Źródło ryciny: H. Zell – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10188220