Ostrożeń warzywny (Cirsium oleraceum)
Ostrożeń warzywny, synonim: Czarcie żebro (Cirsium oleraceum) – to wieloletnia roślina należąca do rodziny Astrowatych (Asteraceae), występująca w środkowej i wschodniej Europie, a także na Syberii. W Polsce można go spotkać w zaroślach, rowach, nad brzegami wód, na wilgotnych łąkach, a także na bagnach czy torfowiskach. Preferuje gleby gliniaste, o pH obojętnym lub lekko zasadowym, zasobne w składniki odżywcze i o wysokim poziomie wilgotności, jednakże unika gleb kwaśnych. Ostrożeń warzywny rośnie na wysokość 40-120 cm. Liście są kolczaste na brzegach, dolne liście odziomkowe są lirowatopierzastodzielne, natomiast górne są mniejsze, jajowatolancetowate i obejmują łodygę. W okresie kwitnienia – od lipca do września występują biało-żółte lub rzadziej purpurowe kwiaty. Występują wyłącznie kwiaty rurkowate. Natomiast po opadnięciu kwiatów dojrzewają owoce w postaci niełupki zawierającej pojedyncze nasiona. Nasiona są rozsiewane przez wiatr dzięki obecności puchu kielichowego.
Surowcem zielarskim jest ziele ostrożenia (Herba Cirsii oleracei) zbierane w okresie kwitnienia. Stosowany jest również korzeń ostrożenia (Radix Cirsii oleracei).
SKŁADNIKI AKTYWNE
Ziele ostrożenia warzywnego zawiera flawonoidy (linaryna, pektolinaryna, apigenina, apigeniny-7-glukozyd, 3-O-metylokwercetyna, skutelaryna), triterpeny (β-amiryna, taraksasterol), fitosterole (β-sytosterol, stygmasterol). Zawiera również alkohole fenolowe (alkohol koniferylowy, synapinowy, kumarylowy), lignany glikozydowe (arktyna i arktygenina, trechalozyd i trechalogenina), kwasy fenolowe, poliecatyleny, garbniki pirokatechinowe (ok. 4-5%), polisacharydy (inulina), żywice oraz karotenoidy i sole mineralne.
Korzeń ostrożenia zawiera inulinę.
DZIAŁANIE
Ostrożeń warzywny wykazuje działanie moczopędne, ściągające, odtruwające, przeciwzapalne, przeciwgośćcowe i antyseptyczne.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Surowiec powoduje zwiększenie filtracji kłębuszkowej i zmniejszenie resorpcji zwrotnej w nerkach (działa moczopędnie). Ponadto pomaga w usuwaniu szkodliwych produktów przemiany materii, wykazuje działanie przeciwzapalne w obrębie układu pokarmowego i pomaga w zaburzeniach trawienia oraz reguluje wchłanianie składników pokarmowych w jelicie cienkim. Ze względu na pewne działanie antybakteryjne hamuje przerost flory bakteryjnej. Ze względu na działanie moczopędne i przeciwzapalne korzeń i ziele ostrożenia mają zastosowanie jako we wspieraniu leczenia skazy moczanowej, reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS, gościec). Dzięki temu stosuje się go również w wykwicie skórnym spowodowanym zaburzeniami metabolicznymi. Ze względu na działanie linaryny powodujące pobudzenie produkcji cytokin biorących udział w utrzymaniu homeostazy komórek takich jak osteoklasty, fibroblasty i komórki śródbłonka może mieć wpływ na proces naprawy uszkodzeń tkanek. Jednocześnie w innym badaniu wykazano wpływ zawartych w nim flawonoidów na zmniejszenie czasu krwawienia. Ma on więc wpływ na układ krzepnięcia (przyspieszenie tworzenia trombocytów, wzrost indeksu protrombinowego).
Zewnętrznie działa lekko ściągająco (ze względu na zawartość garbników). Stosować go można w leczeniu zapalenia spojówek, alergiach skórnych i świądzie, trądziku czy też w oparzeniach I stopnia. Co ciekawe w przypadku obmywania twarzy odwarem z ostrożenia przez osobę mającą zmiany skórne gęstnieje on co jest wskaźnikiem stanu zdrowia skóry. Czasami znajduje zastosowanie do kosmetyków na łupież i wypadanie włosów oraz w żylakach podudzi.
PRZECIWWSKAZANIA
Przetwory z korzenia i ziela ostrożenia warzywnego stosowane w zalecanych dawkach nie wykazują efektów ubocznych. Jednakże nadmierne spożywanie korzeni ostrożenia może powodować wzdęcia.
STOSOWANIE
Zwykle stosowany jest w mieszankach z innymi ziołami, rzadziej w postaci odwaru. Można również przyrządzać dania z gotowanych młodych liści lub kłączy ostrożenia, ponieważ jest są jadalne i zawierają spore ilości białka, wapnia, magnezu i potasu.
- Odwar z ziela ostrożenia (Decoctum Herba Cirsii oleracei) – 1,5 łyżki ziela na 2 szklanki wody należy gotować kilka minut. Odwar pijemy po pół szklanki 2-3 razy dziennie.
- Mieszanka oczyszczająca w schorzeniach skórnych – należy zmieszać ze sobą po 50 g liści brzozy i ziela ostrożenia warzywnego, a także po 25 g kwiatów bzu czarnego, kwiatów bławatka, jasnoty białej oraz wrzosu. Następnie 2 łyżki ziół należy zalać 2-2,5 szklankami wrzącej wody w termosie i po zakręceniu odstawić na godzinę. Napar należy pić po 2/3 szklanki 3 razy dziennie między posiłkami. Ma on zastosowanie w usuwaniu szkodliwych metabolitów i toksyn co uwidacznia się występowaniem schorzeń skórnych. Można go stosować m.in. na egzemy, trądzik, figówkę gronkowcową i na czyraczność. Natomiast pomocniczo w artretyzmie i reumatyzmie.
LITERATURA
I. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
II. https://pfaf.org/USER/Plant.aspx?LatinName=Cirsium+oleraceum
IV. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
V. Źródło ryciny: AnRo0002 – Own work, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=35739558