Oman wielki (Inula Helenium)
Oman wielki (Inula Helenium) – to bylina należąca do rodziny Astrowatych (Asteraceae) pochodząca z Azji Środkowej, skąd rozprzestrzeniła się do Europy, Azji Mniejszej, Azji Wschodniej i Ameryki Północnej. Można ją na tych obszarach spotkać w nadrzecznych zaroślach, łęgach, polach, na brzegach lasów i porębach, w rowach, na mokrych łąkach czy też w pobliżu płotów. Oman wielki jest w Polsce gatunkiem pospolitym. Nie należy do roślin wymagających, ponieważ może rosnąć na glebach wilgotnych od piaszczystych po gliniaste.
Jest do dosyć wysoka roślina zielna, ponieważ rośnie na wysokość od 90 do nawet 180 cm. Jednakże w tym ostatnim przypadku potrzebuje ona wtedy podparcia. Jego łodyga jest delikatnie owłosiona, a u szczytu rozgałęziona. Natomiast dolne liście odziomkowe są eliptyczne, sercowojajowate, a wystające od łodygi są krótsze i bezogonkowe. Liście omanu są też obustronnie owłosione. Koszyczki kwiatowe są baldachokształtne i posiadają po zewnętrznej stronie szerokie liściaste listki okrywy i żółte, wąskie kwiaty języczkowate. Otaczają one wewnętrzne ciemnożółte kwiaty rurkowate. Okres kwitnienia przypada na miesiące czerwiec – październik. Wytwarza bulwiaste kłącza.
Surowcem zielarskim jest kłącze z korzeniami lub sam korzeń (Heleni Rhizoma lub Radix Inulae), które zbiera się na jesień, w 2 lub 3 roku od posadzenia. Surowiec należy przechowywać w pojemnikach pozbawionych dostępu do wilgoci ze względu na jego higroskopijne właściwości.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Zawiera ok. 3% olejku lotnego (alantolakton, izoalantolakton, dwuhydroizoalantolakton i inne gorycze; substancje te mogą przejść w postać stałą tworząc heleninę), fitosterole (stygmasterol), inulinę (do 40%) i sole mineralne.
DZIAŁANIE
Oman wielki wykazuje działanie pobudzające trawienie, żółciopędne, moczopędne, wykrztuśne, przeciwpasożytnicze, przeciwbakteryjne, a także przeciwgrzybicze,
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Wewnętrznie korzeń omanu stosowany jest w przypadku nieżytu żołądka i jelit (pobudza wydzielanie soku żołądkowego, zapobiega nadmiernej fermentacji), jako lek żółciopędny i żółciotwórczy (głównie w mieszankach ziołowych), pomocniczo w leczeniu cukrzycy, jako lek uspokajający przy silnym kaszlu i w nieżytach górnych dróg oddechowych i oskrzeli (zapalenie gardła, oskrzeli, gruźlica). Pobudza ruch nabłonka rzęskowego, rozrzedza wydzielinę i pobudza odruch wykrztuśny w górnych drogach oddechowych, przy czym ataki kaszlu stają mniej intensywne. Działa również antybakteryjnie w zakażeniach jamy ustnej i gardła. Ponadto, stosuje się go w przypadku zakażenia glistami i owsikami i jako lek czerwiogubny, ponieważ ze względu na obecność heleniny wykazuje pewne działanie przeciwrobacze w układzie pokarmowym.
Zewnętrznie stosowany jest w postaci okładów (przygotowanych z odwaru) przy trudno gojących się ranach i przy zapaleniu dziąseł w formie płukanki.
Korzeń omanu wchodzi w skład mieszanki Pektosan i tabletek Azarina, a jego wyciąg obecny jest w kroplach Pectosol.
PRZECIWWSKAZANIA
Zbyt duże dawki mogą wywołać silne wymioty.
STOSOWANIE
W postaci naparów, odwarów i w mieszankach z innymi ziołami (wchodzi w skład mieszanki Pektosan)
- Napar z korzenia (Infusum Radix Inulae) – 1 łyżkę korzeni należy zalać gorącą wodą do pełna szklanki, zaparzać pod przykryciem. Napar pijemy po 1-3 łyżki kilka razy w ciągu dnia między posiłkami jako środek wykrztuśny, pobudzający trawienie (przed jedzeniem) i wiatropędny (po jedzeniu).
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6.
IV. https://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?taxonid=277211
V. Źródło ryciny: Андрей Корзун (Kor!An) – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=26602042