Ogórecznik lekarski (Borago officinalis)
Ogórecznik lekarski (Borago officinalis) – to roczna roślina należąca do rodziny Szorstkolistnych (Boraginaceae), pochodząca z krajów Morza Śródziemnego i Azji Mniejszej. Uprawiany jest w ciepłych rejonach Europy, Ameryki Północnej i zachodniej Azji. W stanie dzikim można go spotkać na rumowiskach, nad brzegami rzek, rzadziej w terenie górskim. Nie należy on więc do roślin wymagających i toleruje gleby mało użyźnione oraz okresy suszy. Ogórecznik lekarski rośnie na wysokość 30-90 cm. Natomiast jego okazałe liści są eliptyczne i pomarszczone o falistym brzegu. Zarówno liście jak i łodygi ogórecznika pokrywają szczeciniaste włoski. Ponadto w okresie kwitnienia ogórecznika lekarskiego, tj. od czerwca do sierpnia można spotkać jego charakterystyczne niebieskie kwiaty. Występują one w postaci opadających, gwiaździstych gron. Ogórecznik lekarski należy do roślin miododajnych.
Surowiec zielarski stanowi ziele ogórecznika (Herba Boraginis). Natomiast w kosmetyce wykorzystuje się olej tłoczony z nasion ogórecznika.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Ziele ogórecznika zawiera śluzy, saponiny, garbniki (ok. 3%), cholinę, alantoinę, kwasy organiczne, rozpuszczalną formę krzemionki (do 0,26%), a także sole mineralne.
DZIAŁANIE
Ogórecznik lekarski wykazuje działanie moczopędne, przeciwzapalne, antybakteryjne, powlekające, pobudzające przemianę materii.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Ziele ogórecznika stosuje się wewnętrznie w przypadku zapalenia przewodów moczowych, przy puchlinie wodnej, nerwicy serca, osłabionej przemianie materii i przy gościu w celu zmniejszenia bólu towarzyszącemu tej chorobie. Ze względu na zawartość znacznych ilości śluzu działającego powlekająco na błony śluzowe i garbników, które działają ściągająco, przeciwzapalnie i bakteriobójczo, stosowane jest w zapaleniu błon śluzowych, jamy ustnej, przełyku, żołądka, przy kaszlu, zakażeniach bakteryjnych i w celu ochrony ich przed czynnikami drażniącymi. Natomiast za działanie wykrztuśne odpowiedzialna jest zawarta w nim saponina, co ma znaczenie w nieżycie jamy ustnej i gardła, trudnościach w odkrztuszaniu, suchym kaszlu i chrypce. Ponadto, kwiaty ogórecznika wspomagają pracę serca.
Zewnętrznie stosuje się go na oparzenia I stopnia, w obtarciach, skaleczeniach, zmiażdżeniach, na czyraki i wrzody w postaci kataplazm oraz pomocniczo w leczeniu świądu i wyprysków, gdyż ogórecznik zmiękcza i powleka skórę, a zawarta w nim krzemionka pomaga w regeneracji uszkodzonego naskórka i uszczelnia naczynia włosowate. Ponadto nasiona ogórecznika zalecane są do stosowania przy atopowym zapaleniu skóry (w tym olej z nich otrzymywany).
PRZECIWWSKAZANIA
W liściach obecne są niewielkie ilości alkaloidów pirolizydynowych, które przy większych dawkach mogą wywoływać zaburzenia pracy wątroby.
STOSOWANIE
W postaci odwaru, soku z ziela i oleju. Świeże młode liście można również przyrządzać podobnie jak szpinak, jednakże nie warto ich suszyć, gdyż tracą wtedy swój smak i zapach ogórka. Można również spożywać kwiaty ogórecznika, np. do przyrządzania pożywnych sałatek.
- Odwar z ziela ogórecznika (Decoctum Herba Boraginis) – 1,5 – 2 łyżek ziela na 1-2 szklanki wody należy gotować przez 3-5 minut, po czym całość przecedzić. Odwar pijemy po 1/3 – ½ szklanki 2-3 razy dziennie jako środek osłaniający. Można dodać również liść szałwii i kwiat krwawnika
Zewnętrznie stosuje się go w postaci okładów i kataplazm łącznie z liściem babki, kwiatem kasztanowca, kwiatem nagietka, zielem nostrzyka i kwiatem słonecznika.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Rudi Beiser, tłum. Wojciech Zahaczewski: Ziołowe szczęście. Wyd. Bellona. Warszawa 2015. ISBN 978-83-11-14422-4
III. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
IV. https://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?taxonid=242362
V. Źródło ryciny: Stefan.lefnaer – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=55868702