Niecierpek balsamina (Impatiens balsamina L.)
Niecierpek balsamina (Impatiens balsamina L.) – jednoroczna roślina należąca do rodziny niecierpkowatych (Balsaminaceae) pochodząca z terenów południowej Azji (Indie, Birma, Sri lanka). Natomiast, w Polsce wysiewana jest jako roślina ozdobna. Może dorastać na wysokość 75 cm, a czasem i wyżej. Liście niecierpka są lancetowate lub eliptyczno-lancetowate (o długości 7-15 cm) i posiadają ząbkowane brzegi. Natomiast mięsista i gładka łodyga niecierpka jest zielonożółta, a w miarę dojrzewania przybiera odcienie czerwieni. W okresie kwitnienia, który przypada od późnej wiosny do spadków temperatur na jesień występują kwiaty przypominające kształtem filiżankę. Występować mogą w różnych kolorach: różowe, czerwone, pomarańczowe, fioletowe czy też białe. Pojawiające na jesień torebkowate strąki nasienne stanowią owoc, którego charakterystyczną cechą jest wrażliwość na dotyk i posiadanie włosków. W momencie dojrzewania zmieniają barwę z zielonej na żółtą, a po dotknięciu eksplodują rozsiewając następnie zawarte w nich nasiona.
Surowcem zielarskim jest ziele niecierpka, ale stosuje się również korzeń i nasiona rośliny.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Części nadziemne niecierpka (w tym kwiaty i ziele) zawierają flawonoidy (kwercetyna, kemferol, rutyna, astragalina, nikotyfloryna, naringenina), chinony (2-metoksy-1,4-naftochinon, 1, 4-naftochinon, lawson, balsachinon, impatienol i naftalen-1, 4-dion), fitosterole (α-spinasterol (stigmasta-7,22-dien-3β-ol)). Nasiona zawierają peptydy (Ib-AMP1, Ib-AMP2, Ib-AMP3 i Ib-AMP1-4). Natomiast kwiat niecierpka zawiera spore ilości polifenoli, w tym antocyjanów, poza tym zawiera glikozydy triterpenoidalne typu oleananu (imbalozydy A-C).
DZIAŁANIE
Niecierpek balsamina wykazuje działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze, antynowotworowe, przeciwświądowe, przeciwtrądzikowe i przeciwanafilaktyczne.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Niecierpek balsamina jest używany w medycynie ludowej w krajach południowej i wschodniej Azji, gdzie stosowana jest w leczeniu reumatyzmu, opuchlizny czy w zapaleniu paznokci. Z badań naukowych wynika, że praktycznie wszystkie części rośliny wykazują działanie antybakteryjne wobec Helicobacter pylori. Jednakże najsilniejszy efekt wykazuje ekstrakt (ekstrahent: aceton, octan etylu) ze strąków nasiennych (wartości MIC: 1,25-2,5 μg/ml i MBC: 1,25-5,0 μg/ml). Za działanie to jest odpowiedzialny głównie 2-metoksy-1,4-naftochinon i spinasterol. W innych badaniach wykazano działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe, przeciwalergiczne i przeciwnowotworowe, a także hepatoprotekcyjne tego samego związku. Ponadto flawonoidy zawarte w niecierpku balsaminie wykazują właściwości antybakteryjne wobec propionibacterium acnes. Wartość MIC wyniosła w badaniu <64 μg /ml stąd też możliwość jej zastosowania w leczeniu zmian trądzikowych. Inną ważną właściwością niecierpka jest hamowanie enzymu 5 alfa-reduktazy (IC50: 99,4 μg /ml), który przekształca testosteron w jego aktywną formę – dihydrotestosteron (DHT). Ma to szczególne znaczenie w leczeniu przerostu gruczołu krokowego.
Nasiona niecierpka balsaminy zawierają peptydy zbudowane z 20 aminokwasów połączonych wewnętrznie przez mostki disiarczkowe utworzone z 4 reszt cysteinowych. Wykazują one przeciętne antybakteryjne i stosunkowo silne właściwości grzybobójcze. Natomiast ze względu na zawartość polifenoli kwiaty niecierpka wykazują właściwości antybakteryjne i antyoksydacyjne. Wykazano również słabe właściwości antynowotworowe wobec komórek raka piersi (BT549) oraz przeciętne właściwości przeciwzapalne imbalozydów.
PRZECIWWSKAZANIA
Powinno się unikać spożywania większych ilości ziela (zwłaszcza liści), z powodu zawartego w nim szczawianu wapnia.
STOSOWANIE
W postaci naparu, nalewek. Nasiona i kwiaty można stosować w sztuce kulinarnej, ponieważ są jadalne.
LITERATURA
II. https://plants.ces.ncsu.edu/plants/impatiens-balsamina/
III. Tailor RH, Acland DP, Attenborough S, et al. A novel family of small cysteine-rich antimicrobial peptides from seed of Impatiens balsamina is derived from a single precursor protein. J Biol Chem. 1997; 272(39):24480-24487. doi:10.1074/jbc.272.39.24480
IV. Pires EO Jr, Pereira E, Carocho M, et al. Study on the Potential Application of Impatiens balsamina L. Flowers Extract as a Natural Colouring Ingredient in a Pastry Product. Int J Environ Res Public Health. 2021; 18(17):9062. Published 2021 Aug 27. doi:10.3390/ijerph18179062
V. Lee TH, Suh WS, Subedi L, et al. Three New Oleanane-Type Triterpenoidal Glycosides from Impatiens balsamina and Their Biological Activity. Plants (Basel). 2020; 9(9):1083. Published 2020 Aug 24. doi:10.3390/plants9091083
VI. Źródło ryciny: droga do natury