Mięta pieprzowa (Mentha piperita)
Mięta pieprzowa (Mentha piperita) – to bylina z rodziny Wargowych (Lamicaceae) powstała ze skrzyżowania mięty wodnej (Mentha aquatica) z miętą zieloną (Mentha viridis), pierwszy raz opisana w XVII wieku przez angielskiego botanika J. Raya. Występuje wyłącznie jako gatunek uprawowy w Ameryce Północnej i Południowej, w Azji Południowej i Wschodniej, Australii i w Europie. Mięta pieprzowa preferuje stanowiska słoneczne lub półcieniste, natomiast gleby – wilgotne i próchnicze o wartości pH 6-6,5. Przeważnie rośnie na wysokość 30-60 cm, ale może osiągać nawet 90 cm. Łodygi mięty pieprzowej wyrastają z kłączy i są czworokanciaste. Natomiast zielone liście mięty pieprzowej mogą mieć fioletowo-czerwony odcień, są ostro i nierównomiernie ząbkowane. Ponadto w okresie kwitnienia, który przypada od czerwca do sierpnia można spotkać różowofioletowe kwiaty zebrane w nibykłosy.
Surowcem zielarskim może być liść (Folium Menthae piperitae) lub całe ziele mięty pieprzowej (Herba Menthae piperitae), a ich suszenie odbywa się w stosunkowo niskiej temperaturze (35 oC). Stosuje się również olejek miętowy (Oleum Menthae piperitae) otrzymywany z liści. Surowce nie powinny być przechowywane w pojemnikach plastikowych, gdyż taki materiał absorbuje olejek miętowy.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Mięta pieprzowa zawiera garbniki (ok. 6%), gorycze, do 2% olejku eterycznego (zaw. ok. 50% mentolu, do 20% mentonu oraz felandren, pinen, cyneol, mentofuran i niewielkie ilości jasmonu i pulegonu). Zawiera ponadto flawonoidy (luteolina, apigenina, diosmetyna i ich glikozydowe pochodne), karoten, rutynę, betainę, jasmon (niewielkie ilości we wczesnych liściach) oraz kwasy organiczne, witaminy (witamina C) i sole mineralne.
DZIAŁANIE
Mięta pieprzowa wykazuje działanie przeciwskurczowe, ułatwiające trawienie, przeciwwymiotne, przeciwwzdęciowe i rozszerzające naczynia obwodowe. A także działa napotnie, żółciotwórczo, wiatropędnie, przeciwbólowo, antyseptycznie i przeciwpasożytniczo.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Stosowanie wewnętrzne
Mięta ze względu na dużą zawartość mentolu wykazuje działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i poprawia perystaltykę jelit, co ma znaczenie w leczeniu zaburzeń trawienia (w tym w trawieniu tłuszczy) i łagodzeniu bólu w podbrzuszu. Napar z mięty poprawia trawienie poprzez zwiększenie wydzielania soku żołądkowego. Ponadto wspomaga pracę wątroby, pobudza wydzielanie żółci i przeciwdziała jej gromadzeniu się, hamuje wzdęcia i kolki. Dodatkowo odkaża układ pokarmowy, w tym drogi żółciowe, gdyż mentol i menton wydalają się głównie z żółcią, w których działają zarówno na bakterie gram-dodatnie jak i gram-ujemne. Między innymi z tych względów stosuje się ją w chorobach wątroby i dróg żółciowych (zapalenie pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych, lekka niewydolność wątroby, żółtaczka oraz po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby). Ponadto znajduje zastosowanie przy nerwobólach, przeciwdziała mdłościom i wymiotom oraz w celu obniżenia ciśnienia krwi.
Mięta pieprzowa pobudza działanie układu nerwowego, zmniejsza laktację, może pomóc w wywołaniu miesiączki, co ma znaczenie w zaburzeniach miesiączkowania, a w większych dawkach hamuje uczucie senności. Dodaje się ją do leków przeczyszczających w celu zapobiegnięcia bólu spowodowanego skurczami. Ponadto, ze względu na właściwości napotne, stosowana jest w grypie, przeziębieniu i innych chorobach, gdzie potrzebne jest usunięcie patogenów i obniżenie zbyt wysokiej temperatury ciała (mentol).
Olejek miętowy wykazuje silniejsze działanie odkażające, uspokajające i przeciwskurczowe. Co ciekawe zawarty w nim mentol ma 12 form optycznych, a najsilniejsze działanie wykazuje (-)-mentol występujący naturalnie (sztucznie wytworzony mentol jest tylko mieszaniną kilku odmian optycznych). Stosowany jest po rozcieńczeniu doustnie w bakteryjnym zakażeniu dróg żółciowych, a w schorzeniach wątroby, pęcherzyka żółciowego i jelit jedynie w połączeniu z innymi olejkami lub ziołami, a także w formie preparatów ziołowych.
Stosowanie zewnętrzne
Zewnętrznie mięta używana jest jako dodatek do kąpieli, przy wykwitach skórnych o podłożu nerwowym, a w formie maści przy nieżycie i obrzęku błony śluzowej nosa. Ponadto naparem z mięty można płukać gardło i jamę ustną (najczęściej łączy się ją z innymi ziołami). Olejek miętowy stosowany jest w schorzeniach skórnych (na dermatozy i świąd w formie maści), na błony śluzowe oraz pomocniczo w leczeniu infekcji dróg oddechowych (inhalacje lub płukanki). Działa przeciwbólowo, chłodząco i zmniejsza obrzęki przy nieżycie nosa oraz w bólach mięśni i kręgosłupa (w postaci maści). Ponadto olejek miętowy zabija wiele szczepów antybiotykoopornych i działa odstraszająco na owady.
Liść mięty pieprzowej jest składnikiem mieszanki Cholagoga II, Digestosan, Nervosan, Nermosan, Septosan i Tannosan oraz granulatów: Nervogran, Cholegran i Normogran. Olejek miętowy wchodzi w skład pasty Fitolizyna i granulatów: Cholegran i Gastrogran.
PRZECIWWSKAZANIA
Mięty pieprzowej nie należy stosować zbyt długo ze względu na ryzyko podrażnienia błony śluzowej. Zbyt duże dawki olejku mogą spowodować bóle brzucha, wymioty, zachwianie równowagi i głęboki sen. Nie stosuje się u dzieci poniżej 4 roku, a olejku miętowego poniżej 10 roku życia. Nie należy stosować olejku miętowego u osób nadwrażliwych.
STOSOWANIE
W postaci odwaru, naparu, kropli miętowych (Tinctura Menthae piperitae), nalewek (Spiritus Menthae), areozolu i jako składnik mieszanek oraz pastylek.
Napar z liści mięty pieprzowej (Infusum Folium Menthae piperitae) – 2-2,5 łyżek liści mięty na 2 szklanki gorącej wody. Napar pijemy po ½-2/3 szklanki 2-4 razy dziennie.
Wyciąg alkoholowy z mięty – stosuje się 20 kropli w kieliszku wody 3 razy dziennie przy zaburzeniach trawienia.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
IV. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
V. Rudi Beiser, tłum. Wojciech Zahaczewski: Ziołowe szczęście. Wyd. Bellona. Warszawa 2015. ISBN 978-83-11-14422-4
VI. Jadwiga Górnicka: Apteka Natury. Warszawa, AWM. ISBN: 83-85904-71-9
VII. Źródło ryciny: Franz Eugen Köhler, Köhler’s Medizinal-Pflanzen – List of Koehler Images, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=255374