Malina właściwa (Rubus idaeus)
Malina właściwa (Rubus idaeus) – wieloletnia krzewina należąca do rodziny różowatych (Rosaceae), występująca na terenie większości Europy i w znacznej części Azji. W Polsce można ją spotkać w wilgotnych i widnych lasach, na porębach i zaroślach, przy czym preferuje gleby zasobne w składniki odżywcze (szczególnie w azot). Malina właściwa dorasta do 2 metrów wysokości. Ponadto, jej łodyga posiada przylistki przekształcone w kolce. Liście są piłkowane, z dołu owłosione, z wierzchu zmarszczone, 3-7 listkowe. Natomiast, w czerwcu i lipcu pojawiają się białe zwisające kwiaty.
Surowcem zielarskim jest liść (Folium Rubi idei) lub owoc maliny właściwej (Fructus Rubi idaei). Stosowane są również młode pędy maliny.
SKŁADNIKI AKTYWNE
a) Owoce
Zawierają liczne kwasy organiczne (do 2% – kwas cytrynowy, jabłkowy, askorbowy), antocyjany (cyjanina), śluzy, pektyny i związki zapachowe (β-jonon, aldehyd benzylowy, alkohol izoamylowy, alkohol β-fenylooctowy). Ponadto malina właściwa zawiera lecytynę (do 0,13%) i węglowodany redukujące.
b) Liście
Zawierają garbniki elagowe (ok. 4,6%), kwasy organiczne (ok. 1,5% – kwas cytrynowy, kwas mlekowy, kwas askorbowy), żywice i sole mineralne.
c) Młode pędy
W swym składzie zawierają sporą ilość polifenoli (sanguiin H-6, kwas elagowy, hiperozyd, izokwercetyna, procyjanidyna B1 i B2, a także kwas chlorogenowy)
DZIAŁANIE
Ściągające (liście), pobudzające, napotne (owoce), wspomagające trawienie, moczopędne, przeczyszczające i regulujące pracę mięśni gładkich.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Napary z maliny właściwej używane są w stanach zapalnych – do przemywania oczu, płukania gardła, do zbijania temperatury przy gorączce (szczególnie napar z suszonych owoców, a także sok ze świeżych owoców) oraz w biegunkach i bolesnych miesiączkach. Składniki owoców maliny zwiększają działanie gruczołów potowych, powodując zwiększone wydzielanie potu po ½-1h po podaniu. Dzięki temu znalazły szczególnie zastosowanie w bakteryjnych i wirusowych chorobach z gorączką. Natomiast ekstrakty z liścia maliny wykazują właściwości ściągające, przeciwzapalne i antybakteryjne (zawartość garbników), z tego względu stosuje się je w nieżycie żołądka i jelit, zaburzeniach trawienia, biegunce u dzieci i młodzieży, a w połączeniu z innymi ziołami jako środek przeciwskurczowy. Malina właściwa ze względu na właściwości tonizujące pracę macicy używana była również w celu przygotowania kobiet do porodu (6-8 tygodni przed planowanym porodem). Liść maliny wpływa na mięśnie gładkie macicy i przez to może wspomagać akcję porodową, ale potrzeba dodatkowych badań w tym zakresie.
Podobne właściwości wykazują młode pędy maliny, które stosowane są tradycyjnie w chorobach grypopodobnych. Ze współczesnych badań naukowych wynika, że wykazują one właściwości antyoksydacyjne, a także antybakteryjne. Spośród czego najsilniejszy efekt antybakteryjny wykazywał wobec Maczugowca błonicy (MIC: 0,06 mg/ml), Clostridium sporogenes (MIC: 0,2 mg/ml), Staphylococcus aureus (MIC: 0,5 mg/ml), Moraxella catarrhalis (MIC: 0,5 mg/ml), Staphylococcus epidermidis (MIC: 1,9 mg/ml) i paciorkowców grupy A (MIC: 3,75 mg/ml). Niestety często odpowiedzialna za zakażenia dróg oddechowych pałeczka grypy (Haemophilus influenzae) jest oporna na ekstrakt z pędów maliny. Jednakże elagotaniny zwarte w ekstrakcie wykazują znaczące działanie cytotoksyczne wobec komórek białaczki (HL-60) i raka szyjki macicy (HeLa). Wartości IC50 wyniosły kolejno 35 μg/ml i 25 μg/ml dla sanguiiny, przy czym nie wykazywała ona efektu cytotoksycznego wobec komórek prawidłowych (tu: fibroblasty).
Suszone owoce stanowią składnik mieszanek ziołowych: Pyrosan i Reumosan. Natomiast liście stosuje się jako składnik mieszanki przeciwbiegunkowej lub razem z liściem czarnej porzeczki.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie należy jej stosować od początku trwania ciąży do szóstego miesiąca i w problemach z oddawaniem moczu.
STOSOWANIE
W postaci naparów, syropów lub rzadziej soków.
Napar z owoców maliny (Infusum Fructus Rubi idaei) – 2 łyżki owoców zalewamy do ½ szklanki ciepłej wody, można przy tym dodać ½ kieliszka rumu. Całość należy wypić przed snem z dodatkiem witaminy C i salicylanów lub ich pochodnych (np. aspiryna) w celu wywołania działania napotnego. Jeżeli ono nie wystąpi, należy wypić jeszcze jedną porcję. U dzieci należy zmniejszyć dawkę o połowę.
Syrop malinowy – stosujemy 2-3 łyżki na szklankę ciepłego naparu z kwiatostany lipy wieczorem jako środek napotny.
LITERATURA
I. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
II. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
III. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
IV. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
V. Krauze-Baranowska M, Głód D, Kula M, et al. Chemical composition and biological activity of Rubus idaeus shoots–a traditional herbal remedy of Eastern Europe. BMC Complement Altern Med. 2014;14:480. Published 2014 Dec 12. doi:10.1186/1472-6882-14-480.
VI. Bowman R, Taylor J, Muggleton S, Davis D. Biophysical effects, safety and efficacy of raspberry leaf use in pregnancy: a systematic integrative review. BMC Complement Med Ther. 2021;21(1):56. Published 2021 Feb 9. doi:10.1186/s12906-021-03230-4.
VII. Źródło ryciny: www.drogadonatury.pl