Len zwyczajny (Linum usitatissimum)
Len zwyczajny (Linum usitatissimum) – jednoroczna roślina z rodziny Lnowatych (Linaceae), pochodząca z krajów śródziemnomorskich skąd rozprzestrzeniła się lub została zawleczona na tereny całej strefy umiarkowanej i tereny południowo-zachodniej Azji, gdzie jest uprawiana do celów włókienniczych, spożywczych lub leczniczych. Łodyga lnu jest obła, u góry mocno rozgałęziona z długimi lancetowatymi i trójnerwowymi liśćmi. Niebieskie kwiaty zebrane w wiechę można spotkać od czerwca do września. Owoc stanowi kulista torebka, zawierająca w sobie 10 jajowatych i spłaszczonych nasion.
Surowcem zielarskim są nasiona lnu (semen Lini) i olej (oleum Lini). W zależności od celu terapeutycznego możemy przyjmować całe lub zmielone nasiona.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Główny składnik nasion lnu stanowią śluzy (do 6%) i olej (30 do 40%, w tym nienasycone kwasy tłuszczowe, kwasy omega 3, 6 i 9 w postaci glicerydów), a także fosfolipidy (lecytyna). Poza tym len zwyczajny zawiera fitosterole (β-sytosterol, kampesterol), proteiny (do 25%), tokochromanole (przeciwutleniacz – plastochromanol). Ponadto, lignany (fitoestrogeny), glikozydy cyjanogenne (linustatyna przekształcająca się w linamarynę i neolinustatyna). Zawiera również fitoestrogeny (secoisolariciresinol i matairesinol), pochodne kwasu kawowego i o-hydroksycynamonowego oraz witaminy (głównie z grupy B), minerały i węglowodany.
Olej lniany zawiera sporą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych (90%, w tym najwięcej jest kwasu α-linolenowego (Omega-3), linolowego i oleinowego). Ponadto, zawiera tokochromanole (czyli pochodne witaminy E – α-tokoferol i γ-tokoferol oraz plastochromanol-8).
DZIAŁANIE
Len zwyczajny wykazuje działanie przeciwzapalne, lekko przeczyszczające, łagodzące skurcze, powlekające, modulujące układ hormonalny i antynowotworowe.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Nasiona lnu używane są wewnętrznie w chorobach układu pokarmowego (owrzodzenia dwunastnicy i żołądka ze względu na właściwości osłaniające śluzów oraz przy zaparciach jako lek przeczyszczający i pobudzający ruchy perystaltyczne, również w leczeniu otyłości) i układu moczowego. Linamaryna działając w układzie pokarmowym powoduje wydzielanie niewielkich ilości cyjanowodoru, który hamuje rozwój bakterii jelitowych. Ważne jest też działanie powlekające w chorobie wrzodowej i nadkwaśności, ponieważ po spożyciu spęczniałych nasion zawarte w nich śluzy powlekają przełyk i ścianę żołądka. Dzięki temu zawarte w nasionach śluzy chronią je przed działaniem kwasu solnego z żołądka. Ze względu na właściwości powlekające używa się ich również w leczeniu zapalenia gardła, kaszlu i przy chrypce. Ponadto stosuje się je przy oparzeniu jamy ustnej wrzątkiem oraz przy nadżerce kwasami lub ługiem. Z badań naukowych wynika, że dodatek niewielkich ilości nasion lnu do posiłku przyczynia się do zahamowania wzrostu raka prostaty i rak piersi.
Zewnętrznie stosuje się je w postaci okładów, jako środka kojącego i rozgrzewającego oraz przy stanach zapalnych skóry i ropiejących ran.
Olej lniany używany jest zewnętrznie w leczeniu chorób skóry (m. in. łuszczyca, świąd skóry, wysypka alergiczna, odleżyny, owrzodzenia i wypryski). Ponadto, w leczeniu żylaków kończyn, oparzeń (łącznie z alantoiną) i odmrożeń, gdyż działa regenerująco. Nadaje on skórze odpowiednią elastyczność, przywraca właściwe procesy komórkowe (ziarninowanie) i uodparnia na czynniki zewnętrzne. Wewnętrznie stosowany jest ze względu na wysoką zawartość niskonienasyconych kwasów tłuszczowych, które łatwo przechodzą do krwioobiegu, powodując obniżenie poziomu cholesterolu. Ponadto, z oleju otrzymuje się preparaty stosowane w dermatozach (maści, kremy, zasypka Linomag).
PRZECIWWSKAZANIA
Nie stwierdzono w przypadku całych nasion. Natomiast w przypadku stosowania mielonych nasion w większych niż zalecana dzienna dawka (2 łyżki dziennie) należy stosować substancje będące źródłem siarki.
STOSOWANIE
W formie przecedzonego maceratu i odwarów z nasion, olej lniany bezpośrednio na skórę lub w mieszaninie np. z sokiem z marchwi lub twarogiem.
- Macerat z nasion lnu – 1 łyżkę nasion należy moczyć w ½ szklanki wody. Stosujemy je 2 razy dziennie między posiłkami jako środek przeczyszczający
- Odwar z nasion lnu – 2 łyżki nasion na 1,5 szklanki wody należy ogrzewać na wolnym ogniu przez 10 minut, następnie przecedzić, dodać łyżkę syropu owocowego, pić ½ szklanki 2 razy dziennie między posiłkami jako lek powlekający lub do okładów.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Lidia Wincek: Roślinne terapie antynowotworowe w praktyce terapeutycznej. Vital, Białystok 2017. ISBN: 978-83-65404-64-0
IV. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
V. Źródło ryciny: Sten Porse – Self-published work by Sten Porse, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=363981