Kozieradka pospolita (Trigonella foenum-graecum)
Kozieradka pospolita, syn. kozieradka lekarska (Trigonella foenum-graecum) to jednoroczna roślina z rodziny motylkowatych (Papilionaceae), pochodząca z Azji. Natomiast, w Polsce występuje jako gatunek zawleczony. Jest uprawiana niemal na całym świecie. Pokrojem przypomina koniczynę – ma trójlistkowe liście, ale są one u niej dłuższe. Drobne, żółte kwiaty pojawiają się na przełomie czerwca i lipca. Natomiast, owoc kozieradki pospolitej stanowi strąk, który zawiera do 20 nasion.
Surowcem zielarskim są nasiona kozieradki (Semen Foenugraeci).
SKŁADNIKI AKTYWNE
Nasiona zawierają śluzy (ok. 28% – głównie galaktomannany), proteiny (do 30%), tłuszcze (do 10%), lecytyny, olejek eteryczny, saponiny sterolowe (do 0,3% – pochodne diosgeniny, jamogeniny, tigogeniny i gitogeniny). Ponadto, występują w nich witaminy (m. in. witamina PP), sole mineralne, garbniki, cholina i alkaloid trygonelina i do 0,4% flawonoidów.
DZIAŁANIE
Kozieradka pospolita wykazuje działanie wykrztuśne, wzmacniające, przeciwpasożytnicze, przeczyszczające, mlekopędne, a także przeciwzapalne (przy stosowaniu zewnętrznym) i pobudzające metabolizm.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Kozieradka wykazuje właściwości rozgrzewające, które są przydatne przy leczeniu objawów przeziębienia, kataru i dreszczy. Pobudza trawienie, wzmaga apetyt, ułatwia przyswajanie składników odżywczych, a także poprawia metabolizm. Ponadto, obniża ciśnienie krwi, działa pomocniczo przy objawach menopauzy, poprawia laktację i stanowi źródło diosgeniny, która jest niezbędna przy wytwarzaniu progesteronu. Ze względu na właściwości powlekające i przeciwzapalne jest przydatna w schorzeniach żołądka, jelit i w nieżytach oskrzeli oraz przy podagrze. Stosuje się ją m.in. w zapaleniu jelita grubego, a także w podrażnieniu pęcherza moczowego, schorzeniach nerek, zaburzeniach trawienia i braku łaknienia oraz w celu stymulacji pracy wątroby. Ponadto, używa się jej w stanach osłabienia organizmu i wychudzeniu (ze względu na zawartość związków odżywczych).
W Chinach kozieradka jest używana również w celu pobudzenia pracy nerek i zwalczania kataru, a w Indiach jest składnikiem przypraw ziołowych – masali
Zewnętrznie stosuje się na skórę ze względu na właściwości zmiękczające i powlekające w postaci odwaru do sporządzania okładów w leczeniu ropnego zapalenia skóry, zapaleniu naczyń chłonnych, ropniu mnogim, ropowicy, zapaleniu tkanki łącznej (cellulitis) i na czyraki.
Występuje jako składnik mieszanki Rektosan i pasty Fitolizyna.
PRZECIWWSKAZANIA
Kozieradka pospolita nie jest zalecana u kobiet w ciąży oraz w stanach gorączkowych i zapalnych.
STOSOWANIE
Stosuje się głównie wyciągi wodne z nasion kozieradki. Co ciekawe, w niektórych krajach praży się nasiona co poprawia walory smakowe i jednocześnie powoduje zamianę trygoneliny w aktywną formę witaminy PP (kwasu nikotynowego). Nasiona kozieradki stosuje się również w postaci kataplazm (1-3 razy dziennie) na zmienione chorobowo obszary ciała. Odwar przygotowuje się z 1 łyżki nasion na szklankę wody. Natomiast, dodanie do odwaru ½ łyżeczki kwasu octowego i 1 g ekstraktu z lukrecji przed ogrzaniem, powoduje wzmocnienie ich właściwości leczniczych.
LITERATURA
I. Rudi Beiser, tłum. Wojciech Zahaczewski: Ziołowe szczęście. Wyd. Bellona. Warszawa 2015. ISBN 978-83-11-14422-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
IV. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
V. Źródło ryciny: Zenon Sych – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=101753899