Koper włoski (Foeniculum vulgare)
Koper włoski, syn. fenkuł włoski (Foeniculum vulgare) – nazywany koperkiem to roślina dwuletnia lub nawet wieloletnia z rodziny Baldaszkowatych (Apiaceae, syn. Umbelliferae). Jako roślina macierzysta występuje na wybrzeżu wschodniej części Morza Śródziemnego, na Krymie, Kaukazie i we wschodnim Iranie. Z rejonów tych rozprzestrzeniła się lub została zadomowiona do Europy Środkowej i Zachodniej, do Chin, Japonii, wschodniej i południowej części Afryki, Ameryki Południowej i Północnej i do Nowej Zelandii. Można ją tam spotkać na przydrożach, rumowiskach, odłogach, nasypach kolejowych i w winnicach. Ponadto, koper włoski osiąga do 2 metrów wysokości, a jego łodyga jest rozgałęziona u góry. Natomiast, liście są trójkrotnie lub czterokrotnie-pierzaste. Ponadto, żółte kwiaty zebrane w baldachy można spotkać od lipca do października.
Surowcem zielarskim jest owoc (Fructus Foenculi) będący dwurozłupką lub produkowany z niego olejek koprowy (Oleum Foeniculi).
SKŁADNIKI AKTYWNE
Owoce kopru włoskiego zawierają 2,5-6% olejku lotnego (ok. 60% anetol i 20% fenchon) oraz pineny (m.in. 1,8-4,7% α-pinenu), limonen (do 2,5%). Ponadto posiadają flawonoidy (pochodne kwercetyny i kemferolu), fitosterole (stygmasterol), terpeny (kamfen, felandren) i fenole ( fenikulina) oraz białka i cukry.
DZIAŁANIE
Koper włoski wykazuje działanie przeciwzapalne, antyseptyczne, przeciw wzdęciom, pobudzające trawienie i krążenie. Ponadto działa przeciwskurczowo, wykrztuśnie, moczopędnie i mlekopędnie.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Koper włoski szczególnie zalecany jest przy zaburzeniach trawienia (na kolki, wzdęcia, nieregularne wypróżnianie), zwłaszcza u dzieci, gdyż zmniejsza napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, działa wiatropędnie (również na karmione niemowlęta), antyseptycznie na przewód pokarmowy, pobudza wydzielanie soku żołądkowego i działa jako środek mlekopędny (pobudza działanie gruczołów mlecznych poprzez działanie na przysadkę mózgową). Koper włoski i olejek koprowy wykazują działanie wykrztuśne i antyseptyczne na drogi oddechowe, odświeżają oddech, wzmagają wydzielanie śluzu i ruch nabłonka rzęskowego w jego obrębie. Między innymi dlatego stosowane są w zapaleniu oskrzeli, w kaszlu. Ponadto fenkuł poprawia koncentrację, czujność, ma dobroczynny wpływ na oczy i stosowany jest w stanach zapalnych oczu oraz jako łagodny lek uspokajający (również olejek koprowy) ze względu na obecność trans-anetolu.
Zewnętrznie – w postaci okładów, stosowany jest na zmęczone i bolące oczy, a olejek na skórę ze względu na działanie bakteriobójcze i przeciwpasożytnicze (świerzb, wszawica).
Owoc kopru wchodzi w skład mieszanki Pektosan i Neopektosan. Natomiast, z olejku koprowego robi się Aqua Foeniculi, która jest składnikiem tabletek Calmagina i kropli Elixir Glycyrrhizae.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie zaleca się stosowania kopru włoskiego w stanach odwodnienia organizmu. Ponadto, zbyt duże dawki mogą spowodować skurcze, podrażnienie błony śluzowej żołądka i jelit, odurzenie, drgawki, przekrwienie płuc i zaburzenia pracy mózgu.
STOSOWANIE
W postaci odwarów lub w mieszankach z innymi ziołami (np. olejek z kopru – Oleum Foeniculi w połączeniu z lukrecją i innymi ziołami jako Krople króla duńskiego) i w formie syropu. Można również podawać świeże rozdrobnione owoce wymieszane z łyżką miodu lub powideł – w 2-3 porcjach po jedzeniu dla dzieci i młodzieży. Olejek koprowy można stosować doustnie 3-5 kropli na łyżeczkę cukru lub łyżkę mleka 2-4 razy dziennie po jedzeniu (jako środek wiatropędny).
Mieszanka na zaparcia – 1 łyżeczkę owocu kopru włoskiego, nasion kozieradki, kwiatów bzu czarnego i 1 liść aloesu (lub niewielką 1/3 łyżeczki Alony) należy zalać 2 szklankami wrzątku, a następnie zaparzyć pod przykryciem przez 15 minut. Następnie całość należy przecedzić, a tak powstały napar pijemy po 1 szklance przez 2 dni. Efekt przeczyszczający następuje 12-30 godzin po podaniu.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
IV. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
V. Edyta Überhuber, Jan Schulz: Leki z Bożej apteki, Chrześcijański Instytut Wydawniczy „Znaki Czasu” , Warszawa 2007. ISBN: 978-83-7295-093-2
VI. Rudi Beiser, tłum. Wojciech Zahaczewski: Ziołowe szczęście. Wyd. Bellona. Warszawa 2015. ISBN 978-83-11-14422-4
VII. Źródło ryciny: Carsten Niehaus (user:Lumbar). – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=40526