Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum)
Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum) to drzewo należące do rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae, dawniej do kasztanowcowatych – Hippocastanaceae), pochodzące z górzystych terenów Półwyspu Bałkańskiego, poza tym występuje na zachodnim Kaukazie, w Iranie i w Himalajach. W Europie Środkowej i Zachodniej występuje w parkach i alejach jako drzewo ozdobne od nizin po pogórze. Liście są tu siedmiopalczaste. Kwitnie w maju i czerwcu na białe, różowo nakrapiane (są też odmiany o kwiatach żółtych i czerwonych).
Surowcem zielarskim najczęściej jest nasienie (Semen Hippocastani), w mniejszym stopniu również kwiat (Flos Hippocastani – odmiany o białych kwiatach) i kora (Cortex Hippocastani). Kasztany zbierane są na początku jesieni, a następnie suszone do celów leczniczych i do wytwarzania kleju dekstrynowego. Kora zbierana jest wiosną.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Nasienie zawiera glikozyd kumarynowy – eskulinę, saponiny (escyna), flawony, pochodne kwercetyny, garbniki, karotenoidy oraz 8 glikozydów protoescygeniny i barringtogenolu C, które związane są z kwasem angelikowym, tiglinowym i octowym. Kwiat zawiera aglikon flawonowy, escynę, flawonoidy (pięć pochodnych kemferolu i izokwercetyny), kumaryny (eskulina), węglowodany, kwasy polifenolowe (kwas chlorogenowy) i garbnik, a kora – allantoinę, flawonoidy (eskulina i fraksyna), garbniki i triterpeny.
DZIAŁANIE
Przeciwzapalne, rozkurczowe, wzmacniające ściany naczyń krwionośnych, przeciwkrwotoczne, moczopędne, zmniejszające obrzęki i opuchliznę (antioedematicum).
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Kasztanowiec zwyczajny jest stosowany w leczeniu puchliny wodnej, przy obrzękach (przy stłuczeniach, zwichnięciach i innych urazach), wysiękach, krwiakach, odmrożeniach. Ponadto stosuje się go w zaburzeniach krążenia krwi (zakrzepy, zastoje żylne, żylaki), skurczach i sklerozie oraz w obrzęku płuc, głośni i mózgu. Nasion używa się w preparatach do leczenia żylaków i krwawiących hemoroidów. Ekstrakty z kwiatów i nasion służą do wzmocnienia i przywrócenia elastyczności ścian naczyń włosowatych i mniejszych naczyń obwodowych. Hamują one również drobne krwotoki zapobiegając przenikaniu osocza i czerwonych krwinek poza łożyska naczyń krwionośnych.
Nasiona kasztanowca hamują skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego, działają przeciwzapalnie i łagodnie zapierająco w jego obrębie, regulują rozwój flory bakteryjnej w jelitach oraz zmniejszają obrzęki niektórych narządów wewnętrznych (np. płuc, mózgu), tkanki podskórnej i skóry. Ponadto, wyciągi z kasztanowca zmniejszają ryzyko powstania zakrzepów wewnątrznaczyniowych (po podaniu następuje nieznaczne przedłużenie czasu protrombinowego – PT). Natomiast najsilniejsze działanie przeciwprzesiąkowe i antybakteryjne w przewodzie pokarmowym wykazuje kora kasztanowca, która dodatkowo stosowana jest biegunce, utracie łaknienia, skurczach jelit i w nieżycie żołądka i jelit. Ponadto kasztanowiec zwyczajny wspomaga wydalanie moczu przy przeroście gruczołu krokowego.
Zewnętrznie wyciągi z kory kasztanowca stosowane są w postaci okładów na oparzenia I i II stopnia, obtarcia naskórka, blizny, odmroziny i w zapaleniu naczyń włosowatych skóry. Warto również wiedzieć, że wyciągi z kasztanowca działają synergistycznie z koszyczkiem Arniki (stosowane zewnętrznie).
Intrakt z nasion kasztanowca jest składnikiem czopków Hemorol i preparatu Venescin oraz pasty Fitoven. Natomiast kwiaty wchodzą w skład preparatu Rektosan. Eskulina pozyskiwana z kory kasztanowca jest składnikiem maści i czopków Aesculan, drażetek Venescin i Venacorn.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie należy stosować preparatów z kasztanowca przy ostrej niewydolność nerek, a także w czasie trwania ciąży.
STOSOWANIE
Wewnętrznie w postaci kropli, odwaru i intraktu. Escynę można podawać dożylnie nawet u dzieci i niemowląt. Zewnętrznie w formie maści i dodatków do kąpieli.
Odwar z kwiatów kasztanowca – 1 łyżkę kwiatów na 1-1,5 szklanki wody należy gotować przez 5 minut. Następnie całość należy odstawić na 10 minut i przecedzić. Pijemy go 2-4 razy dziennie pół godziny po jedzeniu (1/4-1/2 szklanki)
Odwar z kory kasztanowca – 1 łyżkę kory na 1,5-2 szklanki wody należy gotować przez 5-10 minut, odstawić na 10 minut po czym przecedzić. Odwar pijemy 2-3 razy dziennie przed jedzeniem ( 1/3 – ½ szklanki)
Intrakt z kasztanowca – od 20 do 40 kropli w kieliszku wody stosujemy 2-4 razy dziennie po jedzeniu w zależności od poziomu dolegliwości.
Mieszanka przeciwobrzękowa nr. 1 – 50g kwiatów lub liści kasztanowca należy zmieszać w moździerzu z 30 g ziela krwawnika i 20 g ziela nostrzyka. Z mieszanki 1,5 łyżki należy wsypać do garnka zawierającego 2 szklanki wody i powoli ogrzewać pod przykryciem do czasu wrzenia. Odwar ten pijemy 2 razy dziennie między posiłkami, w leczeniu kontuzji, obrzęków pourazowych, podskórnych i wynaczynień.
Mieszanka przeciwobrzękowa nr. 2 – 50 g kwiatów lub liści kasztanowca należy zmieszać w moździerzu z 30g ziela hyzopu i 20g liści babki. Z mieszanki 3-5 łyżek mieszamy z 1 łyżką płatków owsianych i gnieciemy w moździerzu, następnie dodajemy niewielką ilość wody aby powstałą papka i całość ogrzewamy w naczyniu (unikać podgrzewania w mikrofalówce). Podgrzaną papkę przenosimy na płótno i przykładamy na chore miejsce owijając dookoła. Okłady należy zmieniać kilka razy dziennie stosując w kontuzjach, na siniaki, obrzęki pourazowe, bóle po zwichnięciach stawów.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Jadwiga Górnicka: Apteka Natury. Warszawa, AWM. ISBN: 83-85904-71-9
III. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
IV. Mlhynes – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=771558172.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1424469