Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia)
Jarząb pospolity, Jarzębina (Sorbus aucuparia, syn. Pyrus aucuparia, ang. Rowan) – drzewo z rodziny różowatych (Rosaceae), występujące na terenie Europy i Syberii, gdzie rośnie w lasach liściastych, mieszanych i iglastych oraz w zaroślach i jako drzewo ozdobne. Ponadto, przeważnie preferuje gleby kwaśne. Jarząb pospolity osiąga 20 m wysokości z rzadką koroną. Natomiast, jego jasnopopielata kora jest gładka. Drobne białe kwiaty występujące w baldachogronach pojawiają się w maju. Pojawiające się następnie w lipcu kuliste owoce, o cierpkim smaku, w formie dojrzałej są koloru ciemnoczerwonego. Natomiast, liście jarzębiny są nieparzystopierzaste (9-15 listków) i rozmieszczone skrętolegle.
Surowcem jest owoc (Fructus Sorbi) lub kwiat jarzębiny (Flos Sorbi). Czasem stosowane są również liście jarzębu pospolitego.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Owoc jarzębiny zawiera kwasy organiczne (kwas parasorbowy – 0,4%, kwas jabłkowy), karotenoidy (β-karoten), gorycz, związki curkowe (L-sorboza), D-sorbitol (do 10%). Ponadto, zawiera garbniki, witaminę C (do 0,2%) i prowitaminę A oraz kwasy polifenolowe.
DZIAŁANIE
Jarząb pospolity wywiera działanie moczopędne, przeciwzapalne, poprawiające obwodowe krążenie krwi i zmiatające wolne rodniki.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Owoce jarzębiny mogą być stosowane w osłabieniu czynności nerek (kamica moczowa, zapalenie kłębuszków), ponieważ nieznacznie zwiększają wydalanie moczu oraz w żylakach odbytu, zaburzeniach trawienia (nieżyt żołądka, dwunastnicy, biegunka u dzieci i osób starszych – działają przeciwzapalnie i nieznacznie zapierające), a ze względu na zawartość witaminy C regulują także procesy oksydoredukcyjne. Natomiast, wyciągi alkoholowe z liści i kwiatów można stosować jako źródło antyoksydantów (zawierają sporo polifenoli) w celu łagodzenia objawów stresu oksydacyjnego.
Jarząb pospolity jest składnikiem mieszanek ziołowych: Rektosan i Sklerosan.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie należy spożywać świeżych, nieprzegotowanych owoców, ponieważ zawarty w nich kwas parasorbowy może wywołać wymioty i biegunkę.
STOSOWANIE
Głównie jako składnik mieszanek ziołowych. Owoce stosuje się wyłącznie po zaparzeniu lub zagotowaniu. Natomiast, liście i kwiaty stosować można w postaci nalewek i innych ekstraktów alkoholowych.
LITERATURA
I. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
II. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
III. Anna Muzykiewicz,Joanna Zielonka-Brzezicka,Adam Klimowicz,Katarzyna Florkowska. Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia L.) jako źródło składników o potencjalnym działaniu antyoksydacyjnym – porównanie właściwości przeciwutleniających ekstraktów z liści, kwiatów i owoców. Problemy Higieny i Epidemiologii, ISSN 1895-4316. 2017, 98(2): 125-132
IV. Źródło fotografii: Jonik, on August 25, 2004. – Own work, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=57428