Jałowiec pospolity (Juniperus communis)
Jałowiec pospolity (Juniperus communis) to drzewokrzew z rodziny cyprysowatych (Cupressaceae), występujący w strefie umiarkowanej i arktycznej (częściowo) na terenie Azji, Ameryki Północnej i Europy. Można go spotkać w Polsce, gdzie rośnie w widnych lasach, wrzosowiskach, torfowiskach i w rejonach górskich. Pień krzewu jest zwykle prosty, pokryty szarobrunatną korą. Iglaste liście występują po trzy w okółku. Natomiast, kwiaty są dwupienne (męskie bezszypułkowe kotki i żeńskie niewielkie zielone szyszki), a kuliste owoce w postaci szyszkojagody dojrzewają dopiero na jesień kolejnego roku (mają wtedy ciemnoniebieską barwę z szaroniebieskim nalotem).
Surowcem zielarskim są dojrzałe szyszkojagody (Fructus Juniperi), które zbiera się na przełomie września i października. Czasem używa się także drewna lub pędów jałowca. Olejek eteryczny uzyskiwany z owoców można podzielić na różne odmiany zależne od regionu z którego pochodzą (tyrolski, turyngski, węgierski, włoski i hiszpański).
SKŁADNIKI AKTYWNE
Jałowiec pospolity zawiera olejek eteryczny (do 2%) w którego skład wchodzi: α i β-pinen, sabinen, myrcen, kamfen i inne terpeny (terpinenol) oraz seskwiterpeny (m. in. kadinen). Poza tym owoce jałowca zawierają garbniki (do 5%), glikozydy flawonowe (leukoantocyjany), flawonoidy, związki żywicowe i woski (ok. 8%), kwasy organiczne (kwas glikolowy). Zawierają również cukry (głównie mieszaninę glukozy i fruktozy – ok. 30%) oraz sole mineralne.
DZIAŁANIE
Owoc jałowca pospolitego wykazuje działanie moczopędne, żółciopędne, pobudzające łaknienie, antyseptyczne.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Owoce lub olejek jałowcowy stosowane są w nieżytach dróg oddechowych i schorzeniach wątroby (przy niewydolności wątroby), zapaleniach dróg moczowych. Ponieważ owoce zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i żółci, wspomagają przyswajanie składników pokarmowych, poprawiają apetyt oraz hamują nadmierną fermentację jelitową stosowane są problemach z trawieniem. Ponadto, hamują wtórną resorpcję jonów sodowych i chlorkowych w cewkach krętych nefronów i pobudzają przesączanie w kłębuszkach nerkowych (zwiększa diurezę). Z tego względu stosuje się je w problemach z oddawaniem moczu i w kamicy moczowej. Ponadto jałowiec pospolity ułatwia usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii i stosuje się go przy nadmiernym zatrzymaniu wody i elektrolitów w organizmie, np. w puchlinie wodnej. Poprawia on także samopoczucie, poleca się go w cukrzycy, w bólach artretycznych i nadczynności tarczycy. Natomiast żucie szyszkojagód jałowca jest zalecane u osób cierpiących na nieświeży oddech, ból zęba oraz na zgagę.
Zewnętrznie preparaty z jałowca stosowane są w celu poprawy ukrwienia skóry (rozszerzają naczynia włosowate), w zakażeniach bakteryjnych skóry (działa silnie antyseptycznie), w leczeniu trądziku, na wyprysk moknący, przy owrzodzeniach i na trudno gojące się rany. Natomiast, olejek jałowcowy stosowany jest w zapaleniu korzeni nerwowych, nerwobólach i bólach reumatycznych.
Wyciąg alkoholowy wchodzi w skład preparatu Cholesol, mieszanki żółciopędnej Cholagoga (nr. 1 i 3) i moczopędnej.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie należy stosować owoców jałowca w zaburzeniami czynności nerek, silnych stanach zapalnych jelit i wyrostka robaczkowego, w chorobie wrzodowej, przy marskości wątroby i podczas ciąży. Ponadto, preparatów z jałowca nie należy stosować na skórę u osób uczulonych oraz na oparzenia.
Należy pamiętać że połączenie owoców jałowca z korzeniem wilżyny ciernistej powoduje zwiększenie wydalania chloru i azotu z moczem.
STOSOWANIE
W postaci naparów, nalewek do nacierań lub doustnie przy zapaleniu korzonków nerwowych, a olejek w formie inhalacji i kąpieli. Najczęściej jako składnik mieszanek ziołowych.
Napar – 10-20g szyszkojagód w dużym naczyniu należy zalać 1 litrem wrzącej wody, a następnie zaparzać przez 3 minuty (lub 1 łyżeczkę na filiżankę wrzącej wody). Należy pić po filiżance 3 razy dziennie jako lek moczopędny, żółciopędny i poprawiający trawienie.
Wyciąg alkoholowy – stosujemy 15 kropli w kieliszku wody 2 razy dziennie – wykazuje on działanie łagodnie przeczyszczające oraz antyseptyczne.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
IV. Jadwiga Górnicka: Apteka Natury. Warszawa, AWM. ISBN: 83-85904-71-9
V.. Edyta Überhuber, Jan Schulz: Leki z Bożej apteki, Chrześcijański Instytut Wydawniczy „Znaki Czasu” , Warszawa 2007. ISBN: 978-83-7295-093-2
VI. Źródło fotografii: Peter O’Connor aka anemoneprojectors – Common Juniper (Juniperus communis), Burnham Beeches 012, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=101313396