Hyzop lekarski (Hyssopus officinalis L.)
Hyzop lekarski (Hyssopus officinalis L.) – to niewielki krzew należący do rodziny Wargowych (Lamiaceae). Jako roślina macierzysta występuje w krajach śródziemnomorskich południowej Europy i Afryki północnej oraz w Azji Mniejszej skąd rozprzestrzenił się na inne części świata. Można ją spotkać na suchych i słonecznych zboczach, preferuje gleby wapienne. Natomiast, w Polsce występuje jako gatunek uprawiany, gdzie potrafi przetrwać łagodne zimy. Wzniesione na wysokość do 60 cm, o kwadratowym przekroju, łodygi hyzopu lekarskiego wytwarzają krótkie, lancetowate liście. Natomiast, od lipca w kątach liści można spotkać pęczki jasnoniebieskich kwiatów, występujące po 3-7 sztuk. Są one przy tym rurkowate z długą dolną wargą i krótkim górnym płatkiem, przy czym ich kielich jest ząbkowany. Występują również inne odmiany hyzopu o kwiatach białych bądź różowych, a także czerwonych. Natomiast, nazwę hyssopus nadał tej roślinie grecki lekarz – Hipokrates. Ciekawostką jest fakt, że Biblijny hyzop jest tak naprawdę innym gatunkiem – lebiodką syryjską.
Surowcem zielarskim są liście lub całe ziele (Herba Hyssopi), zbierane w czasie kwitnienia czyli w lipcu i sierpniu.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Zawiera olejek eteryczny (0,2 – 1%) w którego skład wchodzą terpeny (cineol, kamfen, limonen), trójterpeny (kwas oleanolowy, ursolowy), seskwiterpeny, pineny oraz ketony (pinokamfen, izopinokamfen i pinokarwon) od których pochodzi charakterystyczny zapach hyzopu. Poza tym Hyzop lekarski zawiera garbniki (ok. 8%), flawonoidy (m. in. diosmetyna i diosmina) i sitosterol.
DZIAŁANIE
Wykrztuśne, przeciwgorączkowe, wiatropędne, przeciwpotne, udrażniające drogi oddechowe, przeciwkaszlowe, przeciwzapalne, uspokajające. Ponadto, Hyzop lekarski wykazuje działanie przeciwwirusowe, antybakteryjne i przeciwgrzybicze.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Hyzop lekarski dzięki zawartych w jego liściach goryczy, wykazuje korzystny wpływ na trawienie, poprawia apetyt, dzięki zawartości garbników i składników olejku eterycznego wykazuje działanie ściągające, przeciwzapalne i antybakteryjne. Stosowany jest w zaburzeniach trawienia, wzdęciach i kolce, ponieważ przywraca prawidłowe ruchy perystaltyczne jelit i pobudza wydzielanie soku żołądkowego, a co najważniejsze, jest również bezpieczny do stosowania dla dzieci. Jest sprawdzonym lekiem w infekcjach górnych dróg oddechowych, zaflegmionych oskrzelach, przy kaszlu czy chrypce, ponieważ ułatwia odkrztuszanie i wydzielanie śluzu, wzmagając przy tym ruch nabłonka rzęskowego i służy do zniwelowania gorączki, przeciwdziała nadmiernemu poceniu się (hamuje czynność gruczołów potowych poprzez działanie na układ nerwowy), wykazuje działanie ogólnie wzmacniające, jest lekiem przeciwskurczowym i pomaga w problemach diuretycznych (zwiększa diurezę).
Ze względu na właściwości wzmagające ruch nabłonka migawkowego może mieć zastosowanie w infekcjach nosa i zatok przynosowych. Ponadto, działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze zawdzięcza zawartości pinokamfonu, izopinokamfonu i β-pinenu. Natomiast, uważa się że, kwas kawowy, garbniki i niezidentyfikowane dotąd związki wielkocząsteczkowe odpowiadają za jego działanie antywirusowe (ekstrakt metanolowy z liści jest skuteczny wobec infekcji wirusem opryszczki zwykłej – HSV).VII Ponadto uzyskany z jego liści olejek wykazuje pewne działanie uspokajające i jest stosowany w aromaterapii (do relaksujących kąpieli).
Stosowany zewnętrznie w formie odwaru do płukania jamy ustnej w infekcjach gardła, zapaleniu dziąseł, a także na trudno gojące się rany.
Wchodzi w skład kropli Pectosol.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie należy zbyt często stosować olejku hyzopowego ze względu na ryzyko doznania konwulsji.
STOSOWANIE
Napar – 1-1,5 łyżki ziela zalać gorącą wodą do pełna szklanki. Napar pijemy po 1/3 – ½ szklanki 2-3 razy dziennie po jedzeniu lub jako płukanka w stanach zapalnych w obrębie jamy ustnej i gardła.
Oprócz wodnych wyciągów Hyzop lekarski stosowany jest w formie inhalacji oraz nalewek ze świeżych liści, a także w sztuce kulinarnej, m.in. jako przyprawa do mięsa i sałatek oraz zup.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
III. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
IV. Rudi Beiser, tłum. Wojciech Zahaczewski: Ziołowe szczęście. Wyd. Bellona. Warszawa 2015. ISBN 978-83-11-14422-4
V. Graeme Tobyn, Alison Denham, Margaret Whitelegg: roździał 19 – Hyssopus officinalis, hyssop. Str. 191-199 w Medical Herbs, 2011. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-443-10344-5.00024-0
VI. Babich O, Sukhikh S, Prosekov A, Asyakina L, Ivanova S. Medicinal Plants to Strengthen Immunity during a Pandemic. Pharmaceuticals (Basel). 2020;13(10):313. Published 2020 Oct 15. doi:10.3390/ph13100313
VII. Mandana Behbahani: Anti-viral activity of the methanolic leaf extract of an Iranian medicinal plant “Hyssopus officinalis” against herpes simplex virus. Journal of Medicinal Plants Research Vol. 3(12), pp. 1118-1125, December, 2009.