Grzybienie białe (Nymphaea alba)
Grzybienie białe, synonim Lilia wodna (Nymphaea alba) – bylina należąca do rodziny grzybieniowatych (Nymphaeaceae), występująca pospolicie na terenie Europy, Bliskiego Wschodu oraz w strefie śródziemnomorskiej Afryki północnej. Spotkać go można przeważnie na nizinach w wodach stojących (jeziora i stawy) oraz w wolno płynących strumieniach i kanałach. Pojawiające się w lipcu białe kwiaty są szeroko otwarte z żółtymi znamionami. Natomiast, szypułka jest w postaci sznura. Liście nawodne okrągławe o sercowatej nasadzie, zwinięte pod wodą mogą osiągać do 2,5 metra (od ogonka). Ponadto, grzybienie białe wytwarzają kłącze mające zwykle średnicę 5 cm i długość 50 cm, ale mogące osiągnąć znacznie większe rozmiary.
Surowcem zielarskim jest świeży kwiat grzybienia (Flos Nymphaeae). Stosuje się również kłącze grzybienia (Rhizoma Nymphaeae), które zbiera się jesienią i poddaje suszeniu. Natomiast, rzadziej wykorzystuje się jego świeże liście.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Grzybienie białe zawierają w kwiatach i kłączu alkaloidy seskwiterpenowe (nufarydyna, nufamina, nufaramina). Ponadto, kwiaty grzybienia zawierają flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, śluzy i leukoantocyjanozydy. W skład kłącza grzybieni wchodzi skrobia (ok. 20%), proteiny (do 6%) a także garbniki oraz glikozyd nimfalina.
DZIAŁANIE
Kwiaty grzybienia działają uspokajająco, nasennie, wzmacniająco na serce i anafrodyzjakowo (hamują nadmierny popęd płciowy). Natomiast, kłącze grzybienia wykazuje działanie przeciwbólowe, kojące, ściągające, nasercowe i uspokajające.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Kwiat grzybienia stosowany jest jako uspokajający przy nadmiernym pobudzeniu układu nerwowego, w tym przy bezsenności i objawach lęku. Ze względu na zawartość alkaloidów seskwiterpenowych grzybienie białe wzmacniają serce oraz obniżają ciśnienie krwi. Stosuje się go przede wszystkim przy kołataniu serca, nieregularnym pulsie i nerwicach serca. Ponadto, ekstrakt alkoholowy wykonany ze świeżych kwiatów hamuje nadmierny popęd płciowy, przy czym działanie to jest silniejsze u mężczyzn. Działanie to wykorzystuje się w leczeniu nimfomanii oraz innych problemach z nadmiernym popędem płciowym. Istnieją również doniesienia na temat skuteczności stosowania wywaru z kwiatów w leczeniu raka macicy poprzez bezpośrednią iniekcję do miejsca występowania guza.
Kłącze grzybienia również wykazuje działanie uspokajające i nasercowe, ale stosowane jest głównie w chorobach układu pokarmowego i moczowego takich jak czerwonka, biegunka wywołana przez zespół jelita drażliwego oraz ból nerek. Ponadto, wywar z korzeni wykorzystuje się do płukania gardła w łagodzeniu bólu oraz w nieżycie oskrzeli. Natomiast, razem z kwiatami grzybienia stosuje się je w leczeniu upławów i bólu pochwy (w postaci irygacji). W połączeniu z korą wiązu czerwonego i nasieniem lnu wykorzystuje się go (w postaci okładów) przy leczeniu czyraków i ropni.
W medycynie ludowej stosowano niegdyś świeże liście w leczeniu schorzeń skórnych takich jak róża, wypryski czy wrzody skóry.
PRZECIWWSKAZANIA
Ze względu na zawartość nufaryny i nimfeiny, które działają na korę mózgową, należy zachować ostrożność w stosowaniu doustnym preparatów z grzybieni białych.
STOSOWANIE
Kwiaty stosowane są w postaci wywarów lub ekstraktów alkoholowych. Natomiast kłącze stosuje się w postaci wywaru oraz w formie okładów. Istnieją kosmetyki do pielęgnacji włosów posiadające w swoim składzie ekstrakty z grzybieni białych.
Intrakt ze świeżych kwiatów – 20-60 kropli w kieliszku wody po 2-4 razy dziennie jako lek uspokajający.
LITERATURA
I. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
Il. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
III. http://www.naturalmedicinalherbs.net/herbs/n/nymphaea-alba=white-water-lily.php
IV. Edward Wawrzyniak: Leczenie Ziołami. Kompendium fitoterapii. Przedsiębiorstwo Poligraficzno Wydawnicze „Contrast” Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, WARSZAWA 1992.
V. Źródło fotografii: AnRo0002 – Own work, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=51118038