Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus)
Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus) – to bylina z rodziny Makowatych (Papaveraceae), występująca w strefie umiarkowanej i częściowo w strefie arktycznej Eurazji. Natomiast, w Polsce występuje pospolicie na przydrożach, zaroślach, rumowiskach, w zaniedbanych ogrodach i parkach, wilgotnych lasach, od nizin po pogórze. Preferuje gleby zasobne w azot. Wymaga gleby zasobnej w azot. Wytwarza rozłogi, a we wszystkich tkankach rośliny za wyjątkiem kwiatów występują rury zawierające pomarańczowy sok mleczny. Czteropłatkowe kwiaty są żółte i można je spotkać od maja do września. Dolne liście maja długie ogonki, a te wyżej położone są siedzące, po swojej dolnej stronie mają nieliczne włoski, wszystkie są pierzastosieczne.
Surowcem zielarskim jest ziele glistnika (Herba Chelidonii) zbierane przed okresem kwitnienia, rzadziej w jego trakcie oraz korzeń (Radix Chelidonii) wykopywany na jesień. Cała roślina jest trująca i można ją stosować wewnętrznie tylko pod nadzorem lekarza.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Zawiera w swoim soku ok. 0,6% alkaloidów (m. in. alkaloidy opiaidowe: chelidonina, protopina, chelerytryna – pochodne benzofenantrydyny; sangwinaryna – alkaloid izochinolinowy), aminy biogenne (histamina, tyramina), kwasy organiczne (m. in. kwas chelidonowy), flawonoidy, olejek lotny, sole mineralne oraz enzymy proteolityczne (tylko w świeżym soku).
DZIAŁANIE
Ziele glistnika wykazuje działanie lekko uspokajające na OUN, miejscowo znieczulające, przeciwbólowe, sedatywne, przeciwskurczowe, żółciopędne, podwyższające ciśnienie krwi, rozszerzające naczynia wieńcowe.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Na właściwości lecznicze glistnika składają się jego wszystkie składniki, które mogą czasem działać w sposób antagonistyczny. Glistnik jaskółcze ziele jest stosowany między innymi przy schorzeniach wątroby, w tym przy żółtaczce i zapaleniu pęcherzyka żółciowego oraz w skurczach jelit, ponieważ wykazuje silne działanie przeciwskurczowe na mięśnie gładkie układu trawiennego i dróg żółciowych, poprawia perystaltykę jelit i prawidłowe wytwarzanie żółci. Ponadto, ziele glistnika stosowane jest przy kamicy żółciowej i nerkowej oraz przy dychawicy. Działa również lekko uspokajająco na ośrodkowy układ nerwowy (chelidonina i β-homochelidonina) i antyalergicznie (likwiduje wstrząs anafilaktyczny i histaminowy). Ponadto, działa antybakteryjnie na wiele szczepów gram-dodatnich i gram-ujemnych i patogennych grzybów oraz na pierwotniaki pasożytnicze (działanie sangwinaryny). Natomiast, ze względu na zwartość niektórych alkaloidów działa cytotoksycznie, co ma znaczenie w terapii chorób nowotworowych (m. in. mięsaki, gruczolaki).
Zewnętrznie stosuje się sok z glistnika w leczeniu schorzeń skórnych np. w usuwaniu brodawczaków, gruźliczych ognisk skórnych i kłykcin. Warto przy tym wspomnieć, że najsilniejszy jest świeży sok. Natomiast, mieszaninę oczyszczonych alkaloidów glistnika stosuje się w leczeniu grzybicy wysiękowej, wyprzeniowej i rogowaciejąco-łuszczącej, w leczeniu egzem, ropni oraz w trądziku młodzieńczym i niemowlęcym. Alkaloidy jaskółczego ziela wchodzą również w skład maści, używanych w leczeniu grzybicy skóry, zapaleniu pochwy i szyjki macicy (w zakażeniu rzęsistkiem pochwowym).
PRZECIWWSKAZANIA
Nie należy go stosować w większych ilościach, chyba że jest to uzasadnione, ze względu na działanie cytotoksyczne. Nie należy go stosować u kobiet w ciąży ze względu na działanie wzmacniające macicę, u osób z chorobą wrzodową i jaskrą, długotrwałe stosowanie może podrażnić jelita, wywołać wymioty i pogorszenie widzenia.
STOSOWANIE
Ziele glistnika stosuje się w postaci naparów, nalewek (Tinctura Chelidonii) i w mieszankach z innymi ziołami, również używany jest wyizolowany składnik – alkaloid chelidonina w postaci chlorowodorku.
Nalewka z glistnika (Tinctura chelidonii) – 10-30 kropli należy stosować 2 do 4 razy dziennie przed jedzeniem na skurcze przewodu pokarmowego.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
IV. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
V. Źródło ryciny: Köhlers Medizinalpflanzen, Band I, No 21, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=80828917