Fiołek trójbarwny, Bratek polny (Viola tricolor)
Fiołek trójbarwny, syn. Bratek polny (Viola tricolor) – to roczna lub dwuletnia roślina z rodziny Fiołkowatych (Violaceae). Występuje w Azji i Europie (strefa umiarkowana Eurazji, od Ałtaju po Indie i od Islandii po Morze Śródziemne) oraz w północnej Afryce. Jest to roślina pospolita w Polsce, gdzie można ją spotkać na polach, łąkach, wzgórzach, przydrożach, nadmorskich wydmach i na słonecznych zboczach od nizin po pogórze, przy czym preferuje gleby lekko kwaśne. Natomiast, łodyga fiołka trójbarwnego jest rozgałęziona i wzniesiona, liście dolne są karbowane i owalno-sercowate, a przylistki pierzasto wcinane. Ponadto, fioletowo zabarwione kwiaty można spotkać od maja do października.
Surowcem zielarskim jest ziele fiołka trójbarwnego (Herba Violae tricoloris) zbierane w okresie kwitnienia.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Ziele fiołka trójbarwnego zawiera flawony (m. in. rutynę), flawonole (kwercetyna), antocyjany (3-glukozyd delfinidyny i peonidyny i wiolaninę – barwnik antocyjanowy), karotenoidy (wiolaksantyna, β-karoten), saponiny (ale najwięcej jest w korzeniu), śluzy, salicylan metylu, olejek eteryczny (ok. 0,01%) i garbniki oraz sole mineralne (do 11%).
DZIAŁANIE
Fiołek trójbarwny wykazuje działanie wykrztuśne, napotne, przeciwzapalne, moczopędne, przeciwreumatyczne, wzmacniające naczynia włosowate oraz wzmagające przemianę materii. Ponadto, działa napotnie i przeczyszczająco (przy podaniu większej ilości).
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Ziele fiołka trójbarwnego jest stosowane w nieżytach dróg oddechowych, zapaleniu oskrzeli, kaszlu i w leczeniu krztuśca (działanie wykrztuśne saponin, wzmagające wydzielanie śluzu i poprawiające ruch nabłonka urzęsionego), w nieżytach dróg moczowych i stanach zapalnych dróg moczowych (zwiększa ilość wydalanego moczu i usuwa szkodliwe produkty przemiany materii), przy przeroście gruczołu krokowego, w nadciśnieniu tętniczym, a także przy reumatoidalnym zapaleniu stawów jako preparat pobudzający przemianę materii i do regulacji trawienia. Dzięki zawartej w nim rutynie poprawia krążenie i szczelność naczyń włosowatych, tętniczek przedkapilarnych i żyłek pokapilarnych, przy czym działanie to zwiększa się po podaniu witaminy C razem z preparatami z fiołka.
Jako ziele działające ogólnie odtruwająco, stosowany jest w takich chorobach jak: gościec i skaza moczanowa. Ponadto, jest często wymienianą rośliną w przypadku leczenie chorób skóry spowodowanych zaburzeniami przemiany materii takimi jak: trądzik młodzieńczy, wysypka czy wypryski. Wewnętrznie stosuje się go także w stanach podenerwowania, przy wysypce polekowej i kontaktowej, a w połączeniu z ziołami zawierającymi inozyt i cholinę, w celu ochrony wątroby.
Zewnętrznie napar z ziela fiołka stosuje się w stanach zapalnych narządu wzroku (np. zapalenie siatkówki i naczyniówki), a także w odparzeniach popieluchowych i dermatozach skóry głowy u małych dzieci spowodowanych nadczynnością gruczołów potowych. Ponadto, fiołek jest stosowany na rany oraz do płukania gardła.
Wchodzi w skład mieszanek: Degrosan i Rektosan.
PRZECIWWSKAZANIA
U niektórych osób mogą pojawić się wysypki uczuleniowe, przy stosowaniu zewnętrznym. Natomiast, osoby z trombocytozą (nadpłytkowością), zakrzepicą pourazową i zaawansowaną miażdżycą powinny unikać stosowania ziela fiołka. Ponadto, rutyna może przedłużać działanie adrenaliny na naczynia krwionośne.
STOSOWANIE
Wewnętrznie stosuje się w postaci odwaru lub razem z innymi ziołami. Natomiast, zewnętrznie można go używać w postaci kąpieli, okładów lub odwaru (do płukania jamy ustnej).
Odwar – 2 łyżki ziela fiołka trójbarwnego na dwie szklanki wody gotujemy przez 5 minut w naczyniu, odstawiamy na 10 minut i przecedzamy. Odwar należy pić porcjami w ciągu dnia.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
IV. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
V. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
VI. Źródło fotografii: Kjetil Lenes – Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=321844