Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum)
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) – to bylina z rodziny Dziurawcowatych (Hypericaceae, syn. Buttiferae), występująca w północnej Afryce, Azji Zachodniej i Europie, w tym również w Polsce, gdzie można ją spotkać na słonecznych stanowiskach, widnych lasach, wrzosowiskach, polanach, krzaczastych stokach i pastwiskach, od nizin po piętro podalpejskie. Dziurawiec zwyczajny osiąga wysokość do 60 cm, łodyga jest zdrewniała w jej dolnej części z dwoma przeciwległymi listewkami (ulistnienie naprzeciwległe). Blaszka liściowa posiada zbiorniki olejkowe. Natomiast, Dziurawiec kwitnie od maja do września, a jego złocistożółte kwiaty zebrane są w baldachogrona, a ich korona jest 5-płatkowa.
Surowcem zielarskim mogą być kwiaty lub całe ziele (Herba Hyperici), zbierany jest na początku kwitnienia (ziele nie może zawierać owoców). Kwiaty służą do otrzymywania oleju.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Ziele dziurawca zawiera olejek eteryczny (0,1% do 0 1% – zawiera olefinowe terpeny, pinen i seskwiterpeny, gurjunen i aldehydy), glikozydy flawonoidowe (m.in. rutyna) i flawonoidy (m.in. kwercetyna, hyperozyd), naftodwuantrony (barwnik – hiperycyna, protohiperycyna), garbniki katechinowe (ok. 10%), leukoantocyjanozydy, kwasy wielofenolowe (kwas kawowy, kwas chlorogenowy), cholinę, hiperforynę, fitosterole i związki cukrowe.
DZIAŁANIE
Dziurawiec zwyczajny wykazuje działanie ściągające, rozkurczowe, antybakteryjne, przeciwbólowe, przeciwzapalne, żółciopędne, łagodzące w chorobach wątroby. Ponadto, działa wzmacniająco na ściany naczyń włosowatych, uspokajająco, wzmacniająco na układ nerwowy i antydepresyjne oraz przeciwwirusowo.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Dziurawiec zwyczajny stosowany jest w zaburzeniach emocjonalnych związanych z okresem przekwitania i lekkich stanach depresyjnych, również w psychozach i stanach nerwicowo-depresyjnych (sok z dziurawca i olej zawierający wyższe stężenia hiperycyny – przy dłuższym stosowaniu). Ze względu na właściwości odtruwające i tonizujące ma zastosowanie w leczeniu chorób wątroby. Odwary z dziurawca pomagają w przypadku nieżytu żołądka i jelit, biegunce, braku apetytu i niespokojnym śnie. Ponadto, surowiec wykazuje działanie przeciwskurczowe na mięśnie gładkie dróg żółciowych, mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, drogi moczowe (w mniejszym stopniu) i na naczynia krwionośne, co objawia się stopniowym spadkiem napięcia ich ścian. Wykazuje działanie antybakteryjne wobec Gram-dodatnich bakterii (np. Gronkowiec złocisty). Ponadto, łagodzi zespół napięcia przedmiesiączkowego i łagodzi przebieg bolesnych miesiączek. Hiperycyna z dziurawca katalizuje niektóre procesy wewnątrzwydzielnicze i wpływa korzystnie na mechanizmy obronne wobec nowotworów złośliwych. Według niektórych badaczy składnik ten wykazuje również działanie antywirusowe i pomaga np. w przebiegu AIDS.
Zewnętrznie napar z dziurawca stosowany jest na drobne rany, hemoroidy i poparzenia. Olej z kwiatów dziurawca stosowany jest w leczeniu stanów zapalnych (w przypadku dermatoz), w leczeniu drobnych ran oraz w przypadku problemów reumatycznych.
PRZECIWWSKAZANIA
Wykazuje działanie fotouczulające, dlatego po zażyciu preparatów z dziurawcem nie należy długo przebywać na słońcu (poza przypadkami kiedy takie działanie jest potrzebne np. do leczenia łuszczycy). Większe zażywanie (100-200g / 24h) jest wysoce niewskazane ze względu na możliwość powstania zaćmy. Ponadto w takich dawkach składniki zawarte w zielu dziurawca mogą wchodzić w interakcje z niektórymi lekami.
STOSOWANIE
Ziele dziurawca zwyczajnego stosowane jest w postaci naparów, soku (Succus Hyperici) lub w składzie mieszanek wątrobowych. Silniejsze działanie antydepresyjne będą miały preparaty alkoholowe i olejowe z dziurawca, ponieważ hiperycyna jest w nich lepiej rozpuszczalna.
Zewnętrznie stosuje się odwar z ziela w formie okładów na rany lub czyraki.
a) Odwar – 1-1,5 łyżki ziela dziurawca należy gotować przez 5 minut w naczyniu zawierającym 2 szklanki wody. Odstawić na 10 minut. Należy pić pół szklanki 3 razy dziennie.
b) Intrakt (ze świeżego surowca ekstrahowanego spirytusem) – stosuje się 0,5 – 1 łyżeczki w kieliszku wody 2 razy dziennie po jedzeniu (u dzieci 20 – 40 kropli)
c) Olej z dziurawca – 50 g świeżych kwiatów dziurawca należy namoczyć w 96% etanolu, a następnie dodać do 250 ml oleju słonecznikowego i ogrzewać na wolnym ogniu pod przykryciem przez 2-3 h (kwiaty muszą stać się kruche a płyn powinien zabarwić się na czerwono). Następnie, płyn należy odcedzić i przelać do butelki. Olej ten stosujemy zewnętrznie na dermatozy, natomiast doustnie w stanach depresyjnych i innych schorzeń układu nerwowego oraz w celu regulacji procesów metabolicznych. Zawiera on większą zawartość hiperycyny niż odwar.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
IV. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
V. Źródło zdjęcia: 4028mdk09 – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11115196