Czystek szary (Cistus incanus L.)
Czystek szary, inaczej czystek siwy (Cistus incanus L.) to krzew należący do rodziny Czystkowatych (Cistaceae) i rzędu Ślazowców (Malvales). Jest mieszańcem dwóch gatunków: Cistus albidus i C. crispus. Nazwami zwyczajowymi Czystka szarego są również: Skalna róża, Święta róża. Jego występowanie obejmuje kraje śródziemnomorskie, kraje Bliskiego Wschodu i północno-zachodnią Afrykę. W tych obszarach, można go spotkać na glebach suchych, kamiennych i ubogich, ale zasobnych w wapń i nasłonecznionych. Natomiast, rośnie na wysokość 1,5 m , a w jego 5 cm i jajowatych liściach zawarte są olejki eteryczne i żywice (w gruczołach). Ponadto, od marca do kwietnia, pojawiają się różowe kwiaty o średnicy 3-7 cm, z pewnym podobieństwem do kwiatów dzikiej róży.
Surowcem farmaceutycznym są liście i gałązki czystka (kraje europejskie nie uznają ich za surowce farmakopealne). Natomiast, na Bliskim Wschodzie uznawane są za surowce zielarskie.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Liście czystka szarego zawierają flawonole (kwercetyna, kemferol, mirycetyna), flawony (apigenina, luteolina), katechiny oraz proantocyjanidyny B1 i B3. Zawiera także monoterpeny (β-myrcen, limonen) i diterpeny labdanowe oraz kwasy fenolowe (kwas galusowy i jego pochodne). Warto również wspomnieć że, zawartość olejków eterycznych różni się znacznie wśród gatunków występujących w różnych rejonach.
DZIAŁANIE
Przeciwzapalne (w chorobach skóry), antyreumatyczne, zmiatające wolne rodniki, przeciwwirusowe, antybakteryjne i przeciwgrzybicze. Ponadto, wykazuje działanie przeciwwrzodowe, spazmolityczne i immunostymulujące.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Czystek szary stosowany w tradycyjnej medycynie tureckiej w leczeniu chorób skóry, w zapaleniu nerek i reumatyzmie. Dzięki dużej zawartości flawonoidów, wykazuje właściwości antyoksydacyjne (ekstrakt wodny) co obniża poziom wolnych rodników w organizmie, chroni DNA i obniża proces peroksydacji lipidów. Natomiast, jako składnik suplementów diety liście czystka polecane są przy leczeniu cukrzycy, czy przy chorobie Alzheimera. Ze względu na działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie jelit i aorty, stosowany może być w leczeniu biegunek i w nadciśnieniu. Ponadto, w badaniach na szczurach udowodniono efekt gastroochronny wodnego ekstraktu, co potwierdza możliwość stosowania surowca w chorobie wrzodowej. Ekstrakt ten normalizuje również ilość leukocytów i zmniejsza stan zapalny i przyśpiesza proces leczenia (kwas galusowy, elagowy i diterpeny). Ze względu na aktywność hamującą enzym pseudocholinoesterazę (cholinesteraza osoczowa – enzym rozkładający estry choliny), można go stosować przy leczeniu choroby Alzheimera.
Diterpeny typu labdanu, obecne w etanolowych ekstraktach wykazują działanie cytotoksyczne na komórki raka piersi, raka szyjki macicy i czerniaka. Ponadto, w badaniach in vitro udowodniono działanie przeciwwirusowe wobec wirusa grypy i jednocześnie nie wykazano tu oporności (w przeciwieństwie do substancji porównawczej – amantadyny). Natomiast, jeśli chodzi o działanie antybakteryjne wobec Borrelia burgdorferi, to olejek eteryczny w stężeniu 0,02% ogranicza jej wzrost do 2% w ciągu 8 dni (w porównaniu z próbą kontrolną). Wykazano również aktywność przeciwpierwotniakową wobec wiciowca wywołującego leishmaniozę – Leishmania donovani.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie stwierdzono.
STOSOWANIE
Nalewka – do 1 części liści czystka należy dodać 5 części etanolu 50-60%. Następnie, całość należy macerować przez miesiąc czasu, wstrząsając co kilka dni. Po tym czasie nalewkę należy przefiltrować. Stosujemy ją 3 razy dziennie po 5-10 ml przy zakażeniach dolnych dróg oddechowych i gardła.
Napar – 1 łyżkę liści (lub rozdrobnionych gałązek) należy zalać szklanką wrzącej wody lub mleka i parzyć pod przykryciem przez 20 minut, a następnie przecedzić. Napar stosujemy 3-4 razy dziennie, przy schorzeniach układu pokarmowego, przy czym po dodaniu miodu i soku malinowego można go stosować u dzieci. Zawiera on głównie flawonoidy, gdyż inne ważne składniki aktywne (terpeny) są hydrofobowe i nie przenikają do roztworu wodnego (do mleka lepiej, ale słabo).
LITERATURA
II. https://rozanski.li/3389/rozmyslania-nad-czystkiem-cistus/
III. Ulrich Kalus, Alexandre Grigorov, Oliver Kadecki, Jan-Peter Jansen, Holger Kiesewetter, Hartmut Radtke. Cistus incanus (CYSTUS052) for treating patients with infection of the upper respiratory tract. A prospective, randomised, placebo-controlled clinical study. Antiviral Res. 2009 Dec;84(3):267-71. DOI: 10.1016/j.antiviral.2009.10.001
IV. Sweet R. Cistineae. The Natural Order of Cistus, Or Rock-rose. James Ridgway, London 1825-1830; ilustr. 44.