Czosnek niedźwiedzi (allium ursinum)
Czosnek niedźwiedzi (allium ursinum, ang. Ramson) – roślina należąca do rodziny Liliowatych (Liliaceae), szeroko rozpowszechniona na terenie Europy (od Krajów Śródziemnomorskich po Skandynawię) i Azji (Azja Mniejsza, Kaukaz, Syberia po Kamczatkę). Można ją spotkać w wilgotnych lasach liściastych, parkach i w zaroślach, przy czym preferuje gleby lekkie, próchnicze i nawodnione. Natomiast, nie występuje powyżej wysokości 1900 metrów n.p.m. i nie rośnie na glebach zawierających związki glinu (powyżej 20 μM ogranicza wydłużanie korzeni). Jeśli chodzi o cechy morfologiczne, to czosnek niedźwiedzi dorasta na wysokość 50 cm. Natomiast, liście czosnku niedźwiedziego kształtem przypominają te u konwalii, a po roztarciu wydzielają charakterystyczny „czosnkowy” aromat. Łodyga jest tu trójkanciasta, zakończona wielokwiatowym baldachem z gwiazdkowymi białymi kwiatami (3-30 sztuk w baldachu), a okres kwitnienia przypada od kwietnia do II połowy maja. Ponadto, główka rośliny ma długość 1,5-6 cm i otoczona jest warstwami prześwitującej skórki.
Surowcem zielarskim są liście, ziele lub rzadziej cebula czosnku niedźwiedziego.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Czosnek niedźwiedzi zawiera olejek lotny, w którego skład wchodzą disulfidy (54,7%), trisulfidy (37,0%), tetrasulfidy (4,7%) i niesiarkowe związki (1,0%). W skład związków siarkowych wchodzą głównie: metiina (kwas 2-amino-3-metylosulfinylopropanowy) i allina (sulfotlenek S-allilocysteiny). Ponadto, surowiec zawiera izoalliinę, propiinę i etiinę (obecna w liściach świeżego czosnku). Natomiast, do tiosulfinianów tu obecnych zalicza się głównie: allicynę (nietrwały tiosulfinian obecny w większej ilości w czosnku niż w liściach), tiosulfinian metylo-allilu, tiosulfinian allilo-metylu i tiosulfinian dimetylu. Ponadto, surowiec zawiera polifenole (kwas ferulowy, wanilinowy, pochodne kwasu p-kumarowego w cebuli i liściach) i flawonoidy (głównie – pochodne kemferolu). Natomiast, do saponin steroidowych obecnych w cebuli zaliczamy: m.in. glikozyd diosgeniny i glikozyd pregnanu, a w liściach: 3-O-β-d-glukopiranozyd sitosterolu. Surowiec zawiera również, lektyny, polisacharydy, kwasy tłuszczowe (np. pochodne kwasu α-linolenowego) i aminokwasy.
DZIAŁANIE
Pobudzające łaknienie, antyoksydacyjne, usuwające toksyny i metabolity, przeciwmiażdżycowe, antybakteryjne, przeciwgrzybicze, nasercowe, cytotoksyczne.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Ziele czosnku niedźwiedziego wykazuje właściwości lecznicze zbliżone do czosnku pospolitego, jednakże nie występuje po jego spożyciu charakterystyczny oddech. Stosowane jest w celu poprawy łaknienia, na problemy z trawieniem i w innych problemach żołądkowo-jelitowych. Ponadto, ceniony jest ze względu na działanie przeciwmiażdżycowe i ochronne na naczynia krwionośne, usuwanie i neutralizację toksyn i szkodliwych produktów przemiany materii. Obniża poziom cholesterolu całkowitego, z jednoczesnym wzrostem poziomu HDL oraz zmniejsza nadwyżkę powstałej insuliny, co ma znaczenie w leczeniu hipercholesterolemii i cukrzycy. Stosuje się go również w leczeniu przeziębiania, grypy i zapalenia oskrzeli. Polecany jest również u osób cierpiących na reumatyzm.
Ponadto, w badaniach in vitro wykazano, że frakcja chloroformowa (składniki lekko hydrofobowe) z łodyg kwiatowych hamuje w 100% wzrost komórek czerniaka, przy stężeniu 60 μg / ml. Jednocześnie disiarczek diallilu wykazuje działanie antynowotworowe wobec raka piersi, okrężnicy, płuc i chłoniaków, a trisiarczek diallilu wobec raka prostaty.IV
Natomiast zewnętrznie, stosować go można w leczeniu przewlekłych chorób skóry, przy trądziku oraz do przyśpieszenia gojenia się ran.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie stwierdzono
STOSOWANIE
Kwiaty i liście stosuje się jako przyprawę, bezpośrednio do posiłku (do zup, sałatek, twarogów, risotto czy ravioli) lub w mieszankach z innymi ziołami. Świeże liście można również spożywać na surowo. Natomiast, cebulki stosuje się podobnie jak czosnek pospolity.
LITERATURA
I. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
II. Rudi Beiser, tłum. Wojciech Zahaczewski: Ziołowe szczęście. Wyd. Bellona. Warszawa 2015. ISBN 978-83-11-14422-4
III. Danuta Sobolewska, Irma Podolak, Justyna Makowska-Wąs. Allium ursinum: botanical, phytochemical and pharmacological overview. Phytochem Rev. 2015; 14(1): 81–97.Published online 2013 Dec 25. doi: 10.1007/s11101-013-9334-0
IV. Lai KC, Kuo CL, Ho HC, Yang JS, Ma CY, Lu HF, Huang HY, Chueh FS, Yu CC, Chung JG. Diallyl sulfide, diallyl disulfide and diallyl trisulfide affect drug resistant gene expression in colo 205 human colon cancer cells in vitro and in vivo. Phytomedicine. 2012 May 15; 19(7):625-30. doi: 10.1016/j.phymed.2012.02.004.
V. Źródło obrazka: By Amédée Masclef – Atlas des plantes de France. 1891, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5767111