Cytryniec chiński (Schisandra chinensis)
Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) – to wieloletnie pnącze z rodziny cytryńcowatych (Schisandraceae) rosnące do 12 metrów. Natomiast, w stanie naturalnym rośnie na Dalekim Wschodzie (głównie w Rosji i Chinach) w dolinach rzek sięgając po górskie lasy. Kwiaty cytryńca są drobne, kremowe lub białe z odcieniem różu, pojawiają się na przełomie maja i czerwca. Natomiast, owoce pojawiają się po około 5 latach od posadzenia, są to czerwone jagody. 1-2 cm łodygi obrastają dookoła drzewa i krzewy.
W Chinach nazywany jest Wu Wei Zi co mimo kwaśnego smaku oznacza „nasiona o pięciu smakach” (chińscy zielarze przypisują mu wszystkie pięć podstawowych smaków).
Surowcem zielarskim jest owoc cytryńca.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Owoce zawierają m.in. lignany, triterpenoidy, kwasy fenolowe (kwas chlorogenowy i pochodne kwasu hydroksybenzoesowego), flawonoidy (izokwercytyna, kwercetyna i jej pochodne), pochodne cyjanidyny (cyjanidyno-3-O-ksylozylorutynozyd) i olejek eteryczny (głównie ylangen, α-himachalen i β-himachalen oraz borneol, 1,8-cyneol, β-bisabolen, α i β-chamigren, chamigrenal). Wśród lignanów dibenzocyklooktadienowych można wymienić: schizandrynę (schizandrol A), schizandrynę B i C, schizanterynę A, B i D, deoksyschozandrynę, gomisyny, epigomisynę O. Natomiast, frakcja triterpenoidowa zawiera kwas wuweizilaktonowy, kwas kadsurowy, schintrilakton A i B, wuweizidilakton I oraz wuweizidilaktony C-F. Ponadto, surowiec zawiera sacharydy (z ważniejszych: 1-O-metylofruktofuranoza), polisacharydy (złożone z glukozy, mannozy, galaktozy i ramnozy), witaminę E oraz minerały (żelazo, miedź, nikiel, mangan, molibden, chrom, cynk, magnez, fosfor oraz potas.
DZIAŁANIE
Przeciwbakteryjne, ściągające, przeciwzapalne, antyoksydacyjne, jako afrodyzjak, pobudzające krążenie, wykrztuśne, regulujące ciśnienie krwi, uspokajające oraz pobudzające czynność macicy. Ponadto, wykazuje działanie przeciwnowotworowe, immunostymulujące, przeciwwirusowe, hipoglikemiczne, zapobiegające gromadzeniu się lipidów, neuroochronne, przeciwstarzeniowe i poprawiające wytrzymałość fizyczną.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Jako, że Cytryniec chiński wywołuje szeroki wpływ prozdrowotny, znalazł zastosowanie w leczeniu wielu chorób. Dzięki temu, stosowany jest m.in. w regulacji pracy płuc, serca i nerek. Natomiast, poprzez hamowanie cyklu komórkowego, hamowanie metastazy i inwazji komórek nowotworowych oraz indukcję apoptozy stosowany może być w leczeniu raka piersi, jajnika, endometrium, wątroby i jelita grubego. Ponadto, ekstrakt z owoców poprawia funkcję trzustki poprzez stymulację wydzielania insuliny i właściwości cytoochronne, ponieważ zmniejsza uszkodzenia komórek beta wywołane przez stres oksydacyjny (wywołany podwyższonym poziomem glukozy i lipidów) u osób z cukrzycą typu II. Ze względu na działanie neuroochronne, stosowany może być przy chorobie Alzheimera i Parkinsona, przy czym wzmacnia funkcje poznawcze. i behawioralne. Ponadto, znajduje zastosowanie w leczeniu zapalenia wątroby, czego dowodem jest obniżenie poziomu aminotransferazy alaninowej (ALAT, sGPT).
Natomiast, efekt przeciwstarzeniowy i cytoochronny wynika z działania schisandryny A, która zapobiega uszkodzeniom DNA, mitochondriów i apoptozie. Cytryniec chiński poprawia równowagę wewnętrzną i wzmacnia wytrzymałość fizyczną (prawdopodobnie poprzez wpływ na regulator biogenezy mitochondriów). Ponadto, jest afrodyzjakiem – wzmacnia płyny ustrojowe. Wskazany jest również w leczeniu kaszlu, wykwitów skórnych, przewlekłych biegunek. Natomiast, z uwagi na właściwości przeciwstarzeniowe, antyoksydacyjne, liposukcyjne i immunostymulujące oraz przeciwbakteryjne stosowany jest zewnętrznie jako składnik preparatów kosmetycznych.
PRZECIWWSKAZANIA
Należy unikać stosowania owoców cytryńca, w okresie ciąży i karmienia piersią, a także w przypadku epilepsji, choroby refluksowej i wrzodów żołądka oraz wysokiego ciśnienia wewnątrzczaszkowego.
STOSOWANIE
1,5-6 g świeżych owoców lub 0,5-2,0 g ekstraktu cytryńca na dzień w celu wzmocnienia sprawności fizycznej i umysłowej. Owoce (5-15 gramów na dzień) można również gotować i spożywać w formie herbaty, dwa razy dziennie.
LITERATURA
I. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
II. Adriana Nowak, Małgorzata Zakłos-Szyda, Janusz Błasiak, Agnieszka Nowak, Zhuo Zhang, Bolin Zhang. Potential of Schisandra chinensis (Turcz.) Baill. in Human Health and Nutrition: A Review of Current Knowledge and Therapeutic Perspectives. Nutrients. 2019 Feb; 11(2): 333.Published online 2019 Feb 4. doi: 10.3390/nu11020333
III. https://www.clematis.com.pl/foldery/cytryniec_chinski/FLASH/data/3.html
IV. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-376/schisandra
V. Źródło fotografii: Salicyna – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=74177281