Cis pospolity (Taxus baccata, syn. T. aurea)
Cis pospolity (Taxus baccata, syn. T. aurea) to wiecznie zielone drzewo iglaste należące do rodziny cisowatych. Naturalnie występuje na terenie całej Europy, w zachodniej Azji, a także w północnej Afryce. Jest rośliną długowieczną (osiąga ponad tysiąc lat) i dlatego też, jego przyrost na grubość jest powolny (0,5-1,0 m na rok). Jeśli chodzi o cechy morfologiczne to korona młodszych drzew jest stożkowata, a u starszych nieregularna i zaokrąglona. Natomiast jego kora jest cienka i gładka z czerwonobrązowym odcieniem. Ponadto, wytwarza spłaszczone igliwie o długości 2-3 cm oraz charakterystyczne czerwone owoce (osnówkę nasion). Zarówno igły cisu jak i reszta rośliny, za wyjątkiem osnówki nasion jest trująca.
Surowcem zielarskim są igły, ale jednocześnie jest to gatunek objęty w Polsce ochroną.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Zawiera takie substancje jak: taksyna A i B, baccatyna III, 10-desacetylbaccatin III, paklitaksel, docetaksel, biflawonoidy, związki flawonowe i lignany. Aktywnie biologicznie są jeszcze ekdysteron i efedryna.
DZIAŁANIE
Cis pospolity wykazuje działanie antyepileptyczne, przeciwpasożytnicze, antybakteryjne, nasercowe, antynowotworowe.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Odwaru z igieł używano w leczeniu krztuśca, epilepsji i jako lek nasercowy, a także w leczeniu chorób skóry, świerzbu i reumatyzmu oraz chorób pasożytniczych w układzie pokarmowym. Obecnie stosuje się go wyłącznie pod kontrolą specjalisty. Najważniejszym zastosowaniem cisu jest działanie antynowotworowe jego składników – palitaksel i docetaksel wykazują działanie cytotoksyczne, poprzez hamowanie podziałów komórkowych, jednakże działanie to nie jest selektywne. Zastosowanie terapeutyczne obejmuje leczenie raka jajników, piersi, płuc, prostaty, żołądka oraz nowotwory szyi i głowy. Ponadto, ekstrakt etanolowy z wewnętrznej części pnia drzewa (twardziny) wykazuje silne właściwości antybakteryjne wobec bakterii gram-ujemnych oraz wobec niektórych grzybów.
PRZECIWWSKAZANIA
Cis pospolity może być stosowany wyłącznie pod kontrolą lekarza gdyż wykazuje toksyczne działanie. Zbyt duże dawki mogą wywołać: zanik szpiku kostnego, neuropatie, zaburzenia rytmu serca, bóle mięśni i stawów, biegunki, zaburzenia czynności wątroby, zapalenia jelit, łysienie i stany zapalne w jamie ustnej. Kobieta w ciąży nie wolno używać nawet niewielkich dawek ze względu na ryzyko poronienia.
LITERATURA
I. Lidia Wincek: Roślinne terapie antynowotworowe w praktyce terapeutycznej. Vital, Białystok 2017. ISBN: 978-83-65404-64-0
II. http://encyklopediadrzew.pl/encyklopedia.php?r=540
III. N. Erdemoglu, B. Sener. Antimicrobial activity of the heartwood of Taxus baccata. Fitoterapia Volume 72, Issue 1, January 2001, Pages 59-61.
IV. Źródło fotografii: Mykola Swarnyk – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=31993440