Dąb szypułkowy (Quercus robur)
Dąb szypułkowy (Quercus robur) – wysokie drzewo z rodziny Fagaceae (osiąga wysokość 50 metrów). Występuje w prawie całej Europie tworząc czasem dosyć spore zespoły leśne, rośnie również w dolinach rzecznych i lasach łęgowych, od nizin po pogórze. Kwiaty pojawiają się na przełomie maja i czerwca.
Surowcem zielarskim jest kora dębu (Cortex Quercus) – najlepsze właściwości ma kora gładka o srebrzystym połysku, zebrana w kwietniu lub na początku maja. Nie należy jej składować przez dłuższy okres czasu, gdyż traci wtedy swoje właściwości lecznicze. Rzadziej używa się żołędzi dębu szypułkowego.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Kora dębu zawiera nie mniej niż 9% garbników (przeciętnie 12-14%) – pochodne pirogalolu i pirokatechiny, kwasy fenolowe (kwas galusowy, kwas elagowy), flawonoidy (kwercetyna, kwercytryna), triterpeny (frydelanol), flobafeny i związki żywicowe. Natomiast w dębiankach zawarta jest tanina (ok. 70%)
DZIAŁANIE
Dąb szypułkowy wykazuje działanie ściągające, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe, antyseptyczne i przeciwkrwotoczne.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Wewnętrznie stosuje się odwar z kory dębu w przypadku nieżytu żołądka i jelit, na biegunki przy zatruciach pokarmowych, obecności związków drażniących i osłabiających błonę śluzową jelit. Natomiast, pomocniczo (w połączeniu z antybiotykoterapią) przy leczeniu duru brzusznego i czerwonki. Zawarte w korze garbniki tworzą z proteinami nierozpuszczalne w wodzie kompleksy, wiążą się z nabłonkiem jelitowym obniżając ciśnienie osmotyczne i zmniejszając objętość komórek wywołując przez to efekt ściągający. W efekcie utrudnia to przenikanie wody do światła jelita i hamuje rozrzedzenie mas kałowych, co ma spore znaczenie w przypadku biegunki. Jednocześnie, jeżeli praca jelit jest w normie to garbniki powodują zaparcie, ale jeśli dochodzi do krwawień to blokują je. Garbniki wykazują dodatkowo działanie bakteriobójcze na drobnoustroje w przewodzie pokarmowym i jamie ustnej. Natomiast, żołędzi używano kiedyś w przypadku biegunki i zatruć.
Obecnie mąka z żołędzi, która jest bogatym źródłem minerałów, witamin z grupy B i nienasyconych kwasów tłuszczowych, znalazła zastosowanie do produkcji zdrowej żywności stosowanej u osób przemęczonych.
Zewnętrznie można używać wyciągów i odwarów w formie okładów i kąpieli na odmrożenia, schorzenia skórne (np. egzemy), przy silnym poceniu się rąk i nóg oraz na wysypkę. Ponadto, odwary stosowane są do płukania jamy ustnej w chorobach gardła i zapaleniu dziąseł. Natomiast, łącznie z kwiatami rumianki stosuje się go w formie irygacji na hemoroidy. Również w leczeniu schorzeń okolic intymnych.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie należy stosować większych dawek dębu szypułkowego ze względu na ryzyko wywołania gwałtownych wymiotów. Tanina zawarta w galasach w większych dawkach może powodować uszkodzenia wątroby, dlatego przeciwwskazaniem do stosowania są tu schorzenia wątroby.
STOSOWANIE
W postaci odwarów, płukanek, obmywań, irygacji, kąpieli. Najczęściej stosuje się go w mieszance z kłączem pięciornika kurzego ziela (działanie ściągające), koszyczkiem rumianku i kwiatem krwawnika. Ponadto, z korzeniem żywokostu (działanie przeciwzapalne), zielem tymianku, macierzanki, liściem mięty pieprzowej, kwiatem nagietka lub zielem dziurawca (działanie antybakteryjne).
Odwar – 1 łyżkę kory należy gotować w szklance wody przez 5 minut. Do stosowania w celu irygacji i lewatyw, należy rozcieńczyć go 1:1 wodą.
Do kąpieli – 3-4 łyżki kory dębu należy gotować przez 5–7 minut w 2 l wody, wlać do połowy wanny wody. Kąpieli powinna trwać co najmniej 10 minut.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
IV. Źródło obrazka: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Eicheln_EO5P3322-2.jpg
