Róża dzika (Rosa canina)
Róża dzika (Rosa canina) – to krzew z rodziny różowatych (Rosaceae) występujący w Azji Mniejszej, Europie, północnej Afryce i Ameryce. W Polsce dziką różę można spotkać przy drogach, brzegach lasów, w zaroślach i na miedzach. Preferuje gleby lekkie. Osiąga wysokość 1,3-2,8 m. Wytwarza gałązki posiadające hakowato zgięte kolce, liście nieparzystopierzaste, złożone z 5-7 szerokoeliptycznych listków z piłkowanymi brzegami. Kwiaty barwy różowej z 5-cio działowym kielichem można spotkać od maja do lipca. Owoc rzekomy (szupinka) powstaje przez zmięśnienie dna kwiatowego, zawiera owoce właściwe, które stanowią nasiona.
Surowcem zielarskim są płatki kwiatu i owoce (Fructus Rosae), a także olej różany wytwarzany z nasion róży, przy czym w sprzedaży często bywa zanieczyszczony syntetycznymi domieszkami i jest bardzo drogi. Czasem stosuje się również liście róży. Inne gatunki dostarczają równowartościowego surowca.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Owoc róży zawiera garbniki, flawonoidy, żywice, cukry (glukoza), kwasy organiczne, sporo witaminy C (1-1,7g w 100g świeżych owoców), witaminę A (5 mg na 100g świeżych owoców) i inne witaminy (B1, B2, E, K, P, PP) oraz β-karoten.
DZIAŁANIE
Przeciwdepresyjne, przeciwskurczowe, ściągające, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwszkorbutowe, oczyszczające, hemostatyczne, obniżające poziom cholesterolu, pobudzające czynność macicy, uspokajające, moczopędne, wzmagające trawienie, pobudzające metabolizm, żółciotwórcze, żółciopędne, wykrztuśne, wzmacniające wątrobę i krew.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Róża dzika była stosowana przez starożytnych Rzymian jako środek ściągający na rany. Obecnie stosuje się ją pomocniczo w przypadku schorzeń wątroby i nerek, dróg żółciowych (działanie żółciopędne i przeciwskurczowe) i dróg moczowych (działanie przeciwskurczowe i moczopędne). Natomiast w formie suchych wyciągów spożywana jest w celu wzbogacenia diety o cenne składniki odżywcze. Jej właściwości lecznicze w dużej mierze zależą od zawartych w niej flawonoidów i witaminy C. Występują tu dwie równoważne pochodne witaminy C, a dzięki innym składnikom jej aktywność jest 3-5 krotnie większa od tej otrzymywanej syntetycznie. Lepsze jest również jej wchłanianie i odporność na rozkład pod wpływem temperatury.
Witamina C uczestniczy między innymi w biosyntezie kolagenu, procesach oksydacyjno-redukcyjnych, w zachowaniu odporności i elastyczności naczyń włosowatych (hamuje aktywność enzymu powodującego depolimeryzację kwasu hialuronowego – hialuronidazy). Ponadto w aktywacji kwasu foliowego (jego konwersji do kwasu folinowego), biosyntezie cholesterolu, części prostaglandyn i interferonu. Uczestniczy również w procesie krzepnięcia krwi i wydzielaniu hormonów kory nadnerczy. Ponadto, chroni przed skutkami stresu oksydacyjnego oraz jest ważna dla hamowania aktywności histaminy. Pobudza także mikrosomalny system enzymatyczny, co ma znaczenie w chorobach metabolicznych.
Dzika róża stosowana jest przy osłabionej odporności, w objawach gnilca (szkorbut), chorobie wrzodowej, w nieżycie błony śluzowej układu pokarmowego, niedokwaśności. Ponadto w problemach z trawieniem, biegunkach, zapaleniu żołądka i jelit oraz po podaniu chemioterapeutyków i w bólu gardła. Róża wywiera także korzystny wpływ na stan cery – leczy stany zapalne, a także koi nerwy – zaleca się ją przy nerwicach, napadach paniki, również u kobiet w okresie ciąży i laktacji.
Syrop z owoców dzikiej róży zalecany jest do leczenia awitaminozy oraz przy biegunkach, chorobach nerek, pęcherzyka żółciowego oraz przy aftach i zapaleniu gardła.
Owoce stanowią jeden ze składników mieszanki Cardiosan. Natomiast wyciągi alkoholowe są składnikami preparatów: Neocardin i Cholesol, a wyciąg z owoców służy do odżywki witaminowej o nazwie Rosavit.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie stwierdzono, ale duże dawki (do 8 g dziennie) po długotrwałym czasie, po odstawieniu mogą pojawić się objawy gnilca spowodowanego przyzwyczajeniem organizmu. U niektórych podatnych osób może dojść do konwersji szczawianów z witaminy C (przy znacznych ilościach). Nie należy zwiększać dawki przy zwiększonej krzepliwości krwi i skłonności do zakrzepów.
STOSOWANIE
W postaci naparów, odwarów, sproszkowanych owoców, nalewek i w mieszankach z innymi ziołami.
- Napar – 5-10 owoców róży zalewamy szklanka wrzącej wody i gotujemy przez 1-2 minuty, następnie całość należy przecedzić. Napar pijemy 3 razy dziennie po szklance. W przypadku biegunki należy sporządzić napar z 20-25 owoców na pół litra wody i gotować nie dłużej niż 2 minuty. Po przecedzeniu napar pijemy również 3 razy dziennie po szklance lub częściej.
- Odwar (Decoctum fructus Rosae) – 2-2,5 łyżki rozdrobnionych owoców na dwie szklanki wody należy gotować przez 3 minuty, odstawić na 10 minut i przecedzić. Odwar pijemy po ½ – 2/3 szklanki 3-4 razy dziennie jako środek wzmacniający i metaboliczny.
- Mieszanka przy wirusowym zapaleniu wątroby – po 50 g owoców róży, liści mięty pieprzowej i ziela bylicy pospolitej, po 25 g ziela ostrożenia warzywnego, liści brzozy i korzenia arcydzięgla należy zmieszać ze sobą, po czym 2 łyżki mieszanki zalewamy dwiema szklankami wrzącej wody w termosie. Termos po zakręceniu należy odstawić na pół godziny. Napar pijemy 3 razy dziennie po pół szklanki między posiłkami po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby.
- Herbata „atnyartretyczna” – 50 g owoców dzikiej róży, 30 g liści brzozy, po 20 g owoców jałowca i kory wierzby oraz po 15 g owoców czarnej porzeczki i kwiatów więzówki błotnej należy zmieszać ze sobą, po czym 2-3 łyżki mieszanki zalewamy w naczyniu 1l wrzącej wody (np. w termosie) i macerujemy przez noc. Rano całość zagrzewamy i pijemy po 1 szklance godzinę po posiłku.
LITERATURA
I. Edyta Überhuber, Jan Schulz: Leki z Bożej apteki, Chrześcijański Instytut Wydawniczy „Znaki Czasu” , Warszawa 2007. ISBN: 978-83-7295-093-2
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
IV. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
V. Dietmar Aichele, Marianne Golte-Bechtle, tłum. Helena Terpińska-Ostrowska: Jaki to kwiat?. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1984. ISBN 83-09-00687-X
VI. Jadwiga Górnicka: Apteka Natury. Warszawa, AWM. ISBN: 83-85904-71-9
VII. Źródło ryciny: Antanana – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=27358300