Ostropest plamisty (Silybum marianum)
Ostropest plamisty (Silybum marianum) – to roślina jedno lub dwuroczna należąca do rodziny astrowatych (Asteraceae), pochodząca z krajów graniczących z Morzem Śródziemnym i z zachodniej oraz południowej Azji. Natomiast w Polsce jest obecny w ogrodach, a jako gatunek zdziczały w pobliżu ogrodów, na nieużytkach, ugorach i miejscach ruderalnych. Jest to roślina, która obecnie występuje prawie na wszystkich kontynentach świata. Ostropest plamisty preferuje stanowiska słoneczne z glebą przepuszczalną i średnio żyzną.
Jest to roślina rosnąca na wysokość 90-150 cm. Jej dolne szerokoeliptyczne liście układają się na kształt rozety i posiadają charakterystyczne marmurkowate przebarwienia, a na brzegach są kolczaste. Po ich przecięciu wydzielają sok mleczny. Okres kwitnienia ostropestu przypada na okres od lipca do września (w zależności od czasu wysiewu). Ponadto jej przypominające oset purpurowo-różowe kwiaty posiadają kolczaste przylistki. Aby roślina rosła przez dwa lata powinna być wysiewana od maja do sierpnia. Kwiaty pojawiają się wtedy w kolejnym roku. Rośnie jako roślina jednoroczna w przypadku wysiewu w marcu (kwiaty pojawiają się wtedy późnym latem. Następnie po przekwitnięciu tworzy owoce w kształcie niełupki, które zawierają nasiona.
Surowcem zielarskim jest dojrzały owoc ostropestu plamistego (Fructus Silybi mariani).
SKŁADNIKI AKTYWNE
Nasiona ostropestu zawierają flawonoglikany (sylimaryna – mieszanina sylibiny, izosylibininy, sylidiaminy i sylichrystyny), flawonoidy (kwercetyna, kampesterol i kemferol). Ponadto zawiera gorycze, sterole (beta-sytosterol, stigmasterol), apigeninę, luteolinę, toksyfolinę, aminy biogenne (tyramina), proteiny i tłuszcze.
DZIAŁANIE
Ostropest plamisty wykazuje przede wszystkim działanie hepatoprotekcyjne, regenerujące na wątrobę, a także wzmacniające, żółciopędne, przeciwdepresyjne, przeciwwirusowe, mlekopędne. hipertoniczne, odtruwające i obniżające poziom cholesterolu.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Nasiona dzięki zawartości sylimaryny wykazują silne właściwości hepatoprotekcyjne przed działaniem szkodliwych związków i zanieczyszczeń. Skuteczność stosowania sylimaryny w zapaleniu, stłuszczeniu i marskości wątroby potwierdzają badania naukowe. Zażywanie nasion obniża poziom cholesterolu, zmniejsza ryyzko powstawaniu zakrzepów, łagodzi stan zapalny pęcherzyka żółciowego (lekko też zwiększa wydzielanie żółci) i chroni wątrobę przed szkodliwym działaniem etanolu, toksyn muchomora sromotnikowego (faloidyna, amanityna), toksyn bakteryjnych, mukotoksyn, żółtego fosforu i lindanu (środka insektobójczego), poprawia jej czynności odtruwające i wydzielnicze np. po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby oraz przyśpiesza jej regenerację po uszkodzeniu związkami endo- i egzogennymi (częściowo również po ekspozycji na promieniowanie Roentgenowskie).
Ponadto, ostropest plamisty jest silnym przeciwutleniaczem (silniejszym niż witamina E), dzięki czemu chroni tkanki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, wykazano również że zmniejsza ryzyko wystąpienia hemolizy erytrocytów po podaniu środka powodującego uszkodzenie ich błony komórkowej. Natomiast nie wykazuje znaczącej poprawy w przypadku zatruć lekami hepatotoksycznymi. Za działanie antynowotworowe na wątrobę odpowiedzialna jest sylibinina, która za sprawą pobudzającego wpływu na receptory beta-estrogenowe hamuje procesy proliferacyjne w wątrobie, a także hamuje działanie TGF beta 2, zwiększa podatność komórek na działanie witaminy D i chemioterapeutyków (cis-platyna, doxorubicyna i carboplatyna), działa przeciwzapalnie, zmniejsza ryzyko powstania przerzutów i powoduje apoptozę komórek nowotworowych. Oprócz aktywności antynowotworowej na hepatocarcinomę, wykazano skuteczność nasion ostropestu w stosunku do białaczki, mięsiaków, raka żołądka, raka prostaty, szpiczaka mnogiego, płuc i jelit oraz raka piersi, przy czym dobre efekty wykazano w przypadku łączenia sylimarolu z prawoskrętnym kwasem mlekowym.
Wyciągi wodne z nasion poprzez pobudzanie zakończeń nerwów współczulnych i mięśni gładkich (bezpośrednio) powodują również wzrost ciśnienia krwi poprzez wzrost napięcia ścian naczyń obwodowych, działają neuroprotekcyjnie, przeciwcukrzycowo i immunomodulująco.
Natomiast liście stosowane są przy problemach z laktacją u kobiet karmiących i w celu złagodzenia dolegliwości miesiączkowych.
Nasiona ostropestu stanowią składnik preparatu Sylimarol, Legalon i Hepadestal.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie stwierdzono, nawet po długotrwałym stosowaniu.
STOSOWANIE
W formie maceratu wodnego lub alkoholowego (nasiona), bezpośrednio doustnie (sproszkowane nasiona). Sylibina lepiej rozpuszcza się w roztworach etanolowych. W terapii antynowotworowej stosuje się przelicznik: 20 mg sylibiny / kg masy ciała na dzień.
LITERATURA
I. Lidia Wincek: Roślinne terapie antynowotworowe w praktyce terapeutycznej. Vital, Białystok 2017. ISBN: 978-83-65404-64-0
II. https://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?taxonid=277472
III. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
IV. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
V. Źródło ryciny: Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8992