Biedrzeniec mniejszy (Pimpinella saxifraga)
Biedrzeniec mniejszy (Pimpinella saxifraga) – to bylina należąca do rodziny baldaszkowatych (syn. selerowate) pospolita w prawie całej Europie i Azji, również w Polsce, gdzie występuje na całym jej obszarze jako gatunek rodzimy. Przede wszystkim można go spotkać na suchych łąkach, miedzach, pastwiskach, polanach leśnych, od nizin po piętro podalpejskie gór, przy czym preferuje gleby wapienne. Natomiast co do jego morfologii to swoim pokrojem przypomina kminek.
Biedrzeniec mniejszy zazwyczaj osiąga 50 cm wysokości (czasem do 1 metra) z rozgałęzioną i na szczycie bezlistną łodygą. Ponadto jego pojedynczo, a czasem podwójnie pierzaste liście składają się z 3 do 6 par listków. Natomiast jego drobne, białe kwiaty pojawiają się w baldachach (5-20 szypułek) od czerwca do października.
Surowcem zielarskim jest korzeń biedrzeńca (radix pimpinellae). Czasem stosowane jest ziele biedrzeńca mniejszego zbierane w okresie kwitnienia (zbiera się górne części pędów).
SKŁADNIKI AKTYWNE
Korzeń zawiera 0,4% olejku lotnego, zawierającego azuleny, furanokumaryny – pimpinelinę, izopimpinelinę, izobergapten i sfondynę, ponadto zawiera garbniki, kwasy organiczne, żywice i cukry.
DZIAŁANIE
Biedrzeniec mniejszy wykazuje działanie wykrztuśne, moczopędne, pobudzające wydzielanie soku żołądkowego i rozkurczowe na mięśnie gładkie (głównie dróg oddechowych).
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Wyciągi z korzenia biedrzeńca stosowane są wewnętrznie w leczeniu nieżytu dolnych i górnych dróg oddechowych (ze względu na działanie wykrztuśne i zmniejszające napięcie mięśni gładkich), przy dychawicy, zapaleniu migdałków (w formie płukanki), zaburzeniach trawienia, kolce jelitowej, a także używa się go w chorobach nerek i zapaleniu pęcherza ze względu na działanie moczopędne.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie należy przekraczać dawki dziennej: 2 łyżek w przypadku odwaru, gdyż większe ilości mogą działać niekorzystnie na nerki. Ponadto kobiety w okresie ciąży powinny unikać stosowania surowca.
STOSOWANIE
Przetwory z korzenia biedrzeńca mniejszego stosuje się w postaci odwaru lub nalewki.
Odwar z korzenia biedrzeńca – pół łyżki rozdrobnionych korzeni biedrzeńca należy zalać 200 ml wrzącej wody (szklanka) i gotować na wolnym ogniu pod przykryciem 2 minuty. Następnie całość należy odstawić na 15 minut i przecedzić przez sitko. Powstały odwar należy pić od 2 do 5 razy na dzień po 1-2 łyżki pomocniczo w chorobach dróg oddechowych. Można nim również płukać gardło i jamę ustną np. w czasie przeziębienia.
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. Władysław Walewski: Towaroznawstwo zielarskie. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1985. ISBN: 83-200-0968-5.
III. https://zielnik-karpacki.pl/atlas-roslin/roslina/biedrzeniec_mniejszy
IV. Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.
V. Źródło zdjęcia: By Mark14 – Own work, CC BY 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7225145