Marzanna barwierska (Rubia tinctorum)
Marzanna barwierska (Rubia tinctorum) – wieloletnia roślina z rodziny Marzannowatych (Rubiaceae), pochodząca z terenów południowej Europy i Azji Mniejszej. Niegdyś uprawiano ją w Europie Środkowej i Zachodniej, głównie do celów farbiarskich. W czasach obecnych uprawia się ją przeważnie jako roślinę leczniczą. Marzanna barwierska osiąga wysokość 60-100 cm, ale może rosnąć wyżej gdy ma oparcie. Jest tak ponieważ jej czworokątna łodyga jest dosyć cienka. Ponadto, jej łodyga i lancetowate liście posiadają niewielkie kolce. Natomiast okres kwitnienia przypada na czerwiec, w drugim lub trzecim roku. Pojawiają się wtedy gwiaździste, żółtozielone kwiaty zebrane na szczytach pędów w pseudobaldachy.
Surowcem zielarskim jest kłącze marzanny barwierskiej (Rhizoma Rubiae tinctoriae), pozyskiwane wczesną wiosną lub na jesień.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Surowiec zawiera glikozydy antrachinonowe (3,0-3,8%, barwnik – kwas ruberytrynowy, galiozyna) i produkty ich hydrolizy (barwniki – alizaryna i purpuryna). Spośród antrachinonów w wodnym ekstrakcie z korzenia zidentyfikowano również munjestynę, pseudopurpurynę, rubiadynę i nordamnakantal. Jednakże w przeciwieństwie do ekstraktów etanolowych i metanolowych ekstrakt wodny nie zawiera toksycznego prymwerozydu lucydyny i lucydyny. Do związków o podobnym działaniu należy pochodna benzochromenu – mollugina. Ponadto marzanna barwierska posiada obecność garbników, pektyn, węglowodanów (do 15%), kwasów organicznych (kwas cytrynowy), soli mineralnych i asperulozydu.
DZIAŁANIE
Marzanna barwierska wykazuje działanie moczopędne, antyseptyczne i przeciwskurczowe, a także antynowotworowe.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Substancje zawarte w kłączu marzanny barwierskiej rozpuszczają kamienie nerkowe i moczowe, są więc z powodzeniem używane w przypadku kamicy nerkowej i pęcherzowej (galiozyna i kwas ruberytrynowy szczególnie działają na złogi fosforanów i szczawianów wapnia powodując ich rozpuszczanie i zapobiegając tworzeniu się nowych). Ponadto, surowiec obniża napięcie mięśni gładkich i ścian naczyń krwionośnych w obrębie dróg moczowych (cewki nerkowe, moczowody i pęcherz) ułatwiając w ten sposób wydalanie kamieni. Stosuje się go również pomocniczo w stanach zapalnych nerek, przewodów moczowych i pęcherza na tle bakteryjnym i w zapaleniu dróg żółciowych i jelit (ze względu na działanie moczopędne). Wbrew powszechnemu przekonaniu kolor czerwony moczu nie świadczy o zakwaszeniu moczu, ale o hydrolizie jej glikozydów na purpurynę i alizarynę, które dodatkowo działają antybakteryjnie i przeciwzapalnie w drogach moczowych. Wykazano również że surowiec posiada właściwości antynowotworowe wobec czerniaka (linie A2058 i HT168-M1) – głównie purpuryna. Natomiast, działanie to polegało na indukcji chemokinezy i chemotaksji ujemnej.
Warto wiedzieć, że zawarta w ekstraktach hydrofobowych mollugina posiada właściwości antynowotworowe wobec wielu linii komórek nowotworowych. Jego działanie polega na indukcji apoptozy, ale posiada również właściwości neuroochronne i przeciwzapalne. Dlatego w badaniach naukowych postanowiono zmodyfikować jego cząsteczkę dla zwiększenia jego właściwości leczniczych poprzez dołączenie grupy nitrotoluenowej. Powstały związek FFJ-3 przyśpiesza apoptozę, zmniejsza potencjał błony mitochondrialnej i przeżycie komórek nowotworowych w stosunku do molluginy. Do komórek nowotworowych wrażliwych na działanie FFJ-3 należą komórki: hepatoma (HepG2), raka piersi (MCF-7) i gluczolakoraka płuc (A549), a także komórki chłoniaka B.
Korzeń marzanny stosuje się zewnętrznie przy źle gojących się ranach i przy owrzodzeniach.
Surowiec jest składnikiem pasty Rubiolizyna.
PRZECIWWSKAZANIA
Nie należy stosować surowca w ostrym zapaleniu kłębuszków nerkowych, chorobie wrzodowej żołądka, znacznym zaburzeniu czynności nerek wywołanym patogenami i w przeroście przewodów moczowych.
STOSOWANIE
W postaci proszku, odwaru lub jako składnik mieszanek ziołowych. Należy natomiast unikać stosowania nalewek z marzanny ze względu na możliwe działanie mutagenne (reakcja z zasadami nukleinowymi).
LITERATURA
I. František Starý, Vaclav Jirasek, tłum. Aleksander Ostrowski: Rośliny lecznicze. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1982. ISBN: 83-09-00466-4
II. https://www.botanical.com/botanical/mgmh/m/madder02.html
III. https://www.biocrick.com/Lucidin-BCC1709.html
IV. Aleksander (red.) Ożarowski: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1983. ISBN: 83-200-0640-6
V. Li D, Wei X, Ma M, et al. FFJ-3 inhibits PKM2 protein expression via the PI3K/Akt signaling pathway and activates the mitochondrial apoptosis signaling pathway in human cancer cells. Oncol Lett. 2017;13(4):2607-2614. doi: 10.3892/ol.2017.5761.
VI. Lajkó E, Bányai P, Zámbó Z, Kursinszki L, Szőke É, Kőhidai L. Targeted tumor therapy by Rubia tinctorum L.: analytical characterization of hydroxyanthraquinones and investigation of their selective cytotoxic, adhesion and migration modulator effects on melanoma cell lines (A2058 and HT168-M1). Cancer Cell Int. 2015;15:119. Published 2015 Dec 18. doi: 10.1186/s12935-015-0271-4.
VII. Źródło ryciny: By Photo by David J. Stang – source: David Stang. First published at ZipcodeZoo.com, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=61003768.