Droga do natury

Przewlekłe zapalenie zatok – jest to zapalenie błony śluzowej górnych dróg oddechowych, obejmujące zatoki przynosowe (szczękowe, czołowe, sitowe i klinowe). Z powodu podobnej budowy nabłonka wyścielającego zatoki i nos oraz występowania między nimi systemu połączeń, zachodzi podobna reakcja na infekcje w ich obrębie. W związku z tym, zapalenie zatok często wiąże się z występowaniem nieżytu nosa. Przez to, objawy dotyczą również tkanek graniczących z zatokami i jamą nosową (ang. rhinosinusitis). W wyniku toczącego się procesu zapalnego dochodzi do przekrwienia śluzówki i blokady ujścia zatok do jamy nosowej, co utrudnia jego zahamowanie. Natomiast, w odróżnieniu od ostrego zapalenia zatok, przewlekłe zapalenie zatok trwa powyżej 12 tygodni, przy czym często na skutek złego leczenia pacjenta z ostrym zapaleniem zatok. Ponadto, przewlekłe zapalenie zatok uznaje się “grupę zaburzeń charakteryzujących się zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok przynosowych“. ^1-3,5

Częstość występowania choroby

Powszechność przewlekłego zapalenia zatok zależy między innymi od występowania czynników środowiskowych, genetycznych i nawyków w sposobie zachowania pacjenta. Pod tym względem przoduje Europa i Stany Zjednoczone, gdzie częstość występowania choroby szacuje się kolejno na 5-11% i 12%. Natomiast, w Chinach i Korei schorzenie występuje na poziomie ok. 8% przypadków. Przewlekłe zapalenie zatok jest powszechne praktycznie we wszystkich grupach zawodowych, a najczęściej u osób w wieku 20-65 lat. ^2,3

BUDOWA ZATOK ¹

Rycina 1. Schemat budowy zatok – widok od przodu twarzy. Zatoki klinowe obecne w tylnej części głowy pominięto.

• Zatoka szczękowa (sinus maxillares) – stanowi przestrzeń pneumatyczną o największej pojemności (kilkanaście mililitrów) i rozwija się jako pierwsza bo po pojawieniu się zębów stałych, a przed ukończeniem 7-mego roku życia. Zatoka szczękowa może posiadać uchyłki, które stwarzają problemy diagnostyczne. Ujście zatoki szczękowej uchodzi do środkowej małżowiny nosowej (przewód środkowy) i znajduje się czasem nieco powyżej jej dna co nie sprzyja opróżnianiu wydzieliny. Ponadto, jej dno ukształtowane jest przez korzenie zębów trzonowych i przedtrzonowych, których bliskość może inicjować stan zapalny. Natomiast, ścianę górną stanowi dno oczodołu, gdzie znajduje się również nerw podoczodołowy.
• Zatoka czołowa (sinus frontalis) – jej pojemność wynosi do 7 ml, a obie zatoki przedziela przegroda zatok czołowych. Może ona być jeszcze bardziej złożona niż zatoka szczękowa. Występować może brak przegrody ze scaleniem zatok czołowych w jedną. Z jamą nosową łączy się poprzez przewód nosowo-czołowy mający swoje ujście pod małżowiną środkową (podobnie jak zatoka szczękowa). Jej dno stanowi strop oczodołu, gdzie przebiega kanał nerwu nadoczodołowego. Natomiast, tylna ściana stanowi przednią część dołu czaszki, co może stanowić źródło powikłań wewnątrzczaszkowych.
• Zatoki sitowe (sinus ethmoidales) – są to niewielkie komórki powietrze, zwykle o pojemności 3-5 ml, występujące po kilka. Wyróżnia się podział na komórki sitowe przednie i tylne. Znajdują się one w błędniku sitowym, a ich strop kontaktuje się z przednią częścią podstawy czaszki, co również może stanowić źródło powikłań. Ich boczne ściany kontaktują się z blaszką oczodołową, stanowiącą przyśrodkową ścianę oczodołu, co stanowić może z kolei źródło powikłań oczodołowych. Natomiast, część przyśrodkowa powierzchni błędnika sitowego zamienia się w górną i środkową małżowinę nosową. Przy czym, ujście zatok sitowych przednich znajduje się pod małżowiną nosową środkową, a zatok sitowych tylnych w przewodzie nosowym górnym. Ponadto, tylne komórki sitowe kontaktują się z zatokami klinowymi.
• Zatoka klinowa (sinus sphenoidalis) – najbardziej ku tyłowi wysunięta zatoka przynosowa, zazwyczaj występująca parzyście, a przedziela ją przegroda zatok klinowych. Przegroda ta zazwyczaj nie występuje pionowo, ale często skośnie, Pojemność zatok klinowych wynosi ok. 9 ml. Natomiast, ze względu na bliskość nerwu wzrokowego, przysadki i tętnicy szyjnej wewnętrznej, stan zapalny w ich obrębie może stanowić źródło poważnych powikłań. Ujście zatok klinowych stanowi zachyłek klinowo-sitowy występujący w obrębie systemu drenażu tylnego.