Eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus)
Eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus) – krzew należący do rodziny araliowatych (Araliaceae), występujący we wschodniej i północno-wschodniej Azji (wschodnie krańce Rosji, część Chin, Japonia i część Korei). W Rosji nazywa się go żeń-szeniem syberyjskim. Eleuterokok kolczasty dorasta do 2,5 metra wysokości (rzadko do 4 metrów), a z jego kłącza wyrastają drobne korzenie i rozłogi. Natomiast, jego chińska nazwa “Ciwujia” pochodzi od eliptycznych palczastopięciodzielnych liści i kolców wyrastających do dołu z łodygi. Ponadto, trzy środkowe listki są większe od dwóch osadzonych bliżej długiego ogonka. W lipcu pojawiają się żółte żeńskie i bladofioletowe męskie kwiaty, po których pojawiają się następnie czarne owoce (pestkowce).
Surowcem jest korzeń i kora z korzenia żeń-szenia syberyjskiego.
SKŁADNIKI AKTYWNE
Do głównych składników aktywnych korzenia eleuterokoka należą: związki fenolowe, w tym eleuterozydy (m.in. pochodne lignanów, kumaryn i fenylopropanoidów), flawonoidy (m.in. kwercetyna, kemferol, hiperyna, rutyna i afzelina), kwasy fenolowe, antocyjany oraz kwasy terpenoidowe (kwas ursolowy i kwas oleanolowy).
Owoc eleuterokoka kolczastego zawiera kwasy fenolowe (m.in. kwas trans-kawowy), eleuterozydy B i E, flawonoidy, minerały (potas, wapń, magnez oraz mangan i żelazo) oraz olejek eteryczny.
Natomiast, w liściach obecne są flawonoidy (kwercetyna, rutyna i kwercytryna)
DZIAŁANIE
Eleuterokok kolczasty wykazuje działanie przeciwstresowe, neuroprotekcyjne, immunomodulacyjne, przeciwwirusowe, antybakteryjne, pobudzające odporność i krążenie, antynowotworowe oraz obniżające poziom cukru we krwi. Ponadto, literatura podaje jego działanie hepatoprotekcyjne, przeciwdepresyjne, pobudzające wydzielanie adrenaliny, regulujące ciśnienie krwi oraz jako afrodyzjak.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Poprawia koncentrację i aktywność umysłową oraz jest pomocny w stanach podwyższonego poziomu stresu (wpływ na glikolizę – podwyższa poziom glukozo-6-fosforanu poprzez odblokowanie enzymu – heksokinazy). Jest preparatem łagodniejszym od koreańskiego żeń-szenia przez co bywa stosowany także w chorobach kobiecych. Kora z korzenia jest szczególnie zalecana u osób starszych w celu poprawy funkcji mózgu. Znajduje zastosowanie między innymi w chorobie Alzheimera, a także u dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). Ciekawostką jest również fakt, że rośliny tej używano przez sportowców byłego Związku Radzieckiego jako środek pobudzający (podwyższa poziom adrenaliny). Stosuje się go również w objawach astenii (fizyczne i psychiczne osłabienie organizmu) oraz w okresie rekonwalescencji.
Eleuterokok kolczasty stosowany jest również w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, w anemii oraz na hemoroidy. Ponadto, ekstrakt etanolowy z korzeni stosowany jest w leczeniu impotencji. Natomiast, osoby borykające się z problemem nadmiernego gromadzenia się cholesterolu powinien zainteresować fakt obniżenia poziomu LDL (lipoproteiny o małej gęstości) z jednoczesnym utrzymaniem poziomu HDL (lipoproteiny o dużej gęstości). Badanie to przeprowadzono na kobietach po okresie menopauzy. Preparat z korzenia obniża również poziom glukozy we krwi (wpływ na cukrzycę), m.in. poprzez zwiększenie glikolizy. Niektórzy badacze postulują również jego wpływ na przedłużenie życie (m.in. poprzez hamowanie uszkodzeń DNA) i np. badanie przeprowadzone na nicieniach wykazało wydłużenie życia o 10-20%.
Ponadto, ekstrakty z korzeni wykazują działanie przeciwwirusowe na etapie replikacji wobec wirusów RNA (m.in. wirus grypy typu A, rinowirus – HRV i wirus RSV). Natomiast, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Daniel Załuski wraz z zespołem odkrył, że owoce eleuterokoka indukują apoptozę komórek białaczki T-limfocytarnej (linia jurkat 45) i komórek ludzkiej ostrej białaczki promielocytowej (linia HL-60).
PRZECIWWSKAZANIA
Eleuterokok nie powinien być stosowany w stanach przewlekłego osłabienia organizmu. Ponadto, nie należy go stosować w okresie ciąży i laktacji. Należy unikać jego stosowania przez osoby ze znacznym nadciśnieniem i u osób cierpiących na schizofrenię. W przypadku nowotworów przy których występuje nadmierne wydzielanie hormonów (rak macicy, jajnika, piersi) również należy zachować ostrożność w jego stosowaniu.
STOSOWANIE
Owoce i korzeń stosuje w formie preparatów ze sproszkowanego surowca, a także w formie intraktu i nalewki. Lokalne społeczności robią również dżem z owoców żeń-szenia syberyjskiego.
LITERATURA
I. Penelope Ody, tłum. Małgorzata Garbarczyk: Uzdrawiająca moc ziół. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-7073-644-6
II. http://www.czytelniamedyczna.pl/2624,eleutherococcus-senticosus-przykad-roliny-adaptogennej.html
III. Załuski D, Olech M, Galanty A, et al. Phytochemical Content and Pharma-Nutrition Study on Eleutherococcus senticosus Fruits Intractum. Oxid Med Cell Longev. 2016. doi: 10.1155/2016/9270691
IV. https://www.rxlist.com/siberian_ginseng/supplements.htm#SafetyConcerns
V. https://neuroexpert.org/wiki/eleuthero-eleutherococcus-senticosus/
VI. Filip Graczyk, Maciej Strzemski, Maciej Balcerek, Weronika Kozłowska, Barbara Mazurek,
Michał Karakuła, Ireneusz Sowa, Aneta A. Ptaszyńska, Daniel Załuski: Pharmacognostic Evaluation and HPLC–PDA and
HS–SPME/GC–MS Metabolomic Profiling of Eleutherococcus senticosus Fruits. Molecules 2021, 26, 1969. https://doi.org/10.3390/molecules26071969
VII. Źródło fotografii: Salicyna – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=60449783